Karanlık bulutların sakladığı yüzlerce arka fon yıldızı
Bu şaşırtıcı yeni ESO görüntüsündeki bazı yıldızların kayıp oldukları görülüyor. Ancak bu göz alıcı güzellikteki yıldız alanında yer alan siyah boşluk gerçek bir boşluk değil, gaz ve toz tarafından örtülmüş bir uzay bölgesidir. Bu karanlık buluta LDN 483 adı verilmektedir — Karanlık Lynds Bulutsusu 483. Bu tür bulutlar gelecekteki yıldızların doğum yerleridir. LDN 483 ve çevresinin bu görüntüsü Şili’deki La Silla Gözlemevi’nde bulunan MPG/ESO 2.2-metre teleskopu üzerindeki Geniş Alan Görüntüleyicisi ile alınmıştır.
LDN 483 [1] yaklaşık 700 ışık-yılı uzaklıkta Yılan takımyıldızı doğrulusunda yer almaktadır. Bulut içerisinde arka fondaki yıldızlardan gelecek olan görünür ışığı tamamen örtecek miktarda toz maddesi bulunmaktadır. LDN 483 gibi özellikle yoğun molekül bulutları, bu örtme özellikleri nedeniyle, karanlık bulutsular olarak sınıflandırılmaktadırlar. LDN 483’ün yıldızsız doğası ve başlangıç haline göre, bu tür yerlerde yıldızlar oluşamıyor ve büyüyemiyorlar. Ancak tersi de doğru: karanlık bulutsular eninde sonunda yıldız oluşumu için en verimli koşulları sunuyorlar.
LDN 483 içerisindeki yıldız oluşumları inceleyen gökbilimciler bulutsunun iç kısımlarına gömülü halde bulunan gözlenebilir en genç bebek yıldızlardan bazılarını keşfettiler. Bunların henüz doğum aşamasını tamamlamamış ve olgunlaşmayan yıldızlar oldukları düşünülüyor.
Yıldız gelişiminin bu ilk aşamasında, yıldız kendisini çevreleyen molekül bulutunun kütleçekim kuvveti altında büzülmekte olan bir gaz ve toz küresi gibidir. Öncül-yıldız halen soğuktur — yakalşık -250 santigrat derece kadar — e sadece uzun dalgaboylarındaki milimetre-altı ışıkta parıldamaktadırlar [2]. Buna karşılık sıcaklık ve basınç yıldızın merkezinde artmaya devam etmektedir.
Yıldız gelişiminin bu ilk dönemleri yüzlerce yıl sürmektedir, gökbilimsel tanımlara göre bu süre şaşırtıcı biçimde kısadır, yıldızların yaşamları genel olarak milyon veya milyar yıl mertebesindedir. Devam eden aşamalarda, birkaç milyon yıl süresince, öncül yıldız ısınmakta ve yoğunlaşmaktadır. Enerji salınımı giderek artmakta, genel olarak soğuk, uzak-kırmızı-ötesi ışıktan, yakın-kırımızı-ötesi ve son olarak kırmızı ışığa doğru kaymaktadır. Bir zamanlar sönük olan öncül yıldız, sonrasında tamamen parlak bir yıldıza dönüşmektedir.
LDN 483’ün derinliklerinde giderek daha fazla yıldızın ortaya çıkmasıyla birlikte, karanlık bulutsu daha geniş alanlara açılmakta ve ışık geçirgenliği artmaktadır. Şu anda gizlenmekte olan arka fondaki yıldızlar daha sonra görüş alanına gireceklerdir — ancak milyonlarca yıl sonra gerçekleşecek olan bu durumda, bulut içerisindeki parlak yeni-doğan yıldızların ışığı onları yine gölgede bırakacaktır [3].
Notlar
[1] Lynds Karanlık Bulutsu kataloğu Amerikalı gökbilimci Beverly Turner Lynds derlenmiş ve 1962 yılında yayımlanmıştır. Bu karanlık bulutsular Palomar Gökyüzü Taraması fotoğrafik plaklarının görsel olarak incelenmeleri sonuncunda bulunmuştur.
[2] Kısmen ESO tarafından işletilen Atacama Büyük Milimetre/milimetre-altı Dizgesi (ALMA), milimetre-altı ve milimetre ışıkta gözlem yapmaktadır ve moleküler bulutlardaki bu tür çok genç yıldızların incelenmesi için idealdir.
[3] Bu tür genç açık yıldız kümelerine örnek burada, ve daha gelişmiş olanlar ise burada görülebilir.
ESO-Türkiye (Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin)
