NASA’nın Chandra X-Işınları Gözlemevi ile bir gökadadaki süper kütleli bir karadelikten güçlü rüzgârlar nedeniyle fışkıran gazı görüntüledi. Bu keşif gökadaların merkezlerinde bulunan karadeliklerin gökadaların gelişiminde önemli rol oynadığını gösteriyor.
İlk kez süpernova gibi patlayan gama ışını gözlenmeyen bir gama ışını patlaması gözlendi. Sanki bir terslik var gibi değil mi? Gama ışını görünmüyorsa nasıl gama ışını patlaması denilebiliyor. Haberin ayrıntılarını görelim.
Gökbilimciler başka bir gökada içinde yıldız-karadelik çifti keşfini gerçekleştirdiler. Keşif ESO’nun Çok Büyük Teleskobu (Very Large Telescope-VLT) ile yapıldı. Sistem şimdiye kadar keşfedilen en büyük ikinci yıldız-karadelik çifti olarak kayıtlara geçti.
NASA’nın Chandra X-Işınları Gözlemevi ile Magellan teleskopları ile ilk kez bir karadelik, avını pençesine düşürmüş olarak yakalandı. Orta boydaki bir karadeliğin yakınındaki bir yıldız kalıntısı olan beyaz cüce yıldızı kendine doğru çektiği ve yıldızı yavaş yavaş parçaladığı ortaya çıkarıldı. Böylesi bir olay –eğer onaylanırsa- ilk kez görüntülenmiş olacak.
Bu olay yaşlı yıldızların barındığı bir kümede olağandışı parlamaya başlayan bir ışık kaynağı sayesinde fark edildi. Chandra’ya ulaşan X-ışını yoğunluğu ile gökbilimciler teleskoplarını bölgeye yönelttiler.
İlk kez bir karadeliğin Dünya’ya olan uzaklığı net bir şekilde ölçüldü. Gökbilimciler 7800 ışık yılı uzaklıktaki bir karadeliği matematiksel modellere gereksinim duymadan yakınındaki bir yıldızdan yayılan radyo dalgalarını ölçerek hesaplamayı başardılar.
Gökcisimlerinin uzaklıkları trigonometrik paralaks denilen yöntemle ölçülür. Bu yöntemde gökbilimciler Dünya’nın Güneş çevresinde dolanmasının sonucunda bir yıldızın konumundaki değişikliğini (yıllık kayma değeri) ölçer.
Yeni bir görüntü NGC-6872 ve IC-4970 gökadaları arasında süren çarpışmayı üç farklı teleskopla elde edilen verilerin birleştirilmesiyle elde edildi: Chandra ile X-ışını görüntüsü, Spitzer ile kızılötesi görüntü ve ESO’nun Çok Büyük Teleskobu (VLT) ile de görünür ışık (kırmızı, mavi ve yeşil dalga boylarında) ile alınan görüntü. Gökbilimciler gökadaların merkezlerinde süper kütleli karadelikler bulunduğunu düşünüyor.
Gökbilimciler Kuğu X-3’den yayılan yüksek enerjili gama ışınının ikili bir sistem tarafından oluştuğunu gösterdi. Sistemin üyelerinden biri olan büyük yıldız, yakınındaki bir nesnenin–nötron yıldızı veya karadelikde olabilir- etkisinden dolayı uzaya ışık hızının yarısı hızda radyo dalgası yayıyor.
Gökbilimciler bu tür nesneleri mikro kuasar olarak adlandırır. Bu tür nesneler merkezlerinde süper kütleli karadelik olan uzak gökadaların ve blazarların küçük bir kopyaları gibi çok güçlü radyo dalgalarını yüksek hızda yayınlarlar.
Bulutsular, gökadalar birleşirde karadelikler birleşmez mi? Evrende dev gökadaların merkezindeki dev karadeliklerin gökadaların birleşmesiyle oluştukları yolundaki kuram acaba doğru mu? Yani gökadaların merkezlerindeki karadelikler de birleşip güçlerini arttırıyorlar mı?
NGC 6240’ın bu görüntüsü 2008 yılında Hubble tarafından görünür dalga boyunda yayınlanan fotoğrafla Chandra’nın X-ışınıyla alınmış fotoğrafının birleştirilmesiyle elde edildi.
Obur bir karadeliğin bulunduğu gökada merkezi acaba nasıl davranır? Peki ya merkezde obur iki karadelik varsa…. Bu soruya yanıt arayan Swinburne Üniversitesi’nden bir ekip 50 gökada üzerinde yaptıkları inceleme sonucunda şaşırtıcı sonuçlara ulaştı.
Araştırmacılar Doc.Dr.Alister Graham ve Dr. Lee Spitler inceledikleri gökadalar arasında 12’sinin aslında çift çekirdeğinin olduğunu buldular. Bu gökadaların çekirdeklerinde ya iki süper karadelik ya da en az on milyon yıldızdan oluşan yoğun yıldız kümeleri olduğunu da gösterdiler.
ESO, Samanyolu’na benzeyen yakın bir gökadanın yeni bir fotoğrafını yayımladı. NGC-4945 kendi gökadamız gibi merkezin çevresinde dolanan parlak kollarıyla sarmal bir gökadadır. Gökadanın uzaya enerji saçan merkezindeki obur karadelik yakınındaki maddeyi yok ediyor.
Orta özellikteki bir teleskopla görülebilen NGC-4945, 13 milyon ışık yılı uzaklıktaki Erboğa (Centaurus) Takımyıldızının bir üyesidir. 1826 yılında İskoç Gökbilimci John Dunlop tarafından keşfedilen Gökada, 1880’lerde İrlandalı Gökbilimci John Louis Emil Dreyer tarafından derlenen genel bir katalogda yerini aldı.
