CURRENT MOON
 
 
 
 
 
 
 

Güncel 'Jüpiter' haberleri için tıklayınız.

     Güneş Sistemi’ndeki en büyük gezegendir. Gaz gezegenleri statüsündeki Jüpiter’in atmosferinde %90 hidrojen, %9,9 helyum ve % 0,07 oranında metan gazı bulunmaktadır. Katı bir yüzeyi yoktur. Tamamıyla gaz ile kaplıdır. Dolayısıyla uzay mekiğinizle inip tur atabileceğiniz bir karaya sahip değildir!
     126 K derece (-147 C derece) sıcaklığa sahip olan gezegen, 1235 tane Dünya kadardır. Kütlesi Dünya kütlesinin 318 katıdır. Ekvator çapı Dünya çapının 11,2 katıdır (143 bin km). Güneş’ten 778,412,020 km kadar uzaklıkta yeralır. Jüpiter Güneş’in etrafındaki bir turunu 11,86 Dünya yılında tamamlar. Kendi ekseni etrafındaki dönüşünü ise 9,8 saatte tamamlar. Jüpiter’in kaçış hızı 59,5 km/s dir.
     Jüpiter’in en önemli ve dikkat çeken kısmı dev kırmızı lekesidir. Bu lekenin ne olduğu ancak Pioneer uydu sisteminin gezegene varması ile anlaşılabildi. Dünya’dan daha büyük olan bu leke Dünya’dan orta boydaki bir teleskopla dahi izlenebilmektedir. Lekenin bir gaz yoğunluğundan dolayı oluşan bir fırtına olduğu söylenebilir. Bu tür fırtınalar gaz devlerinde sıkça rastlanılan bir olaydır.
     Jüpiter’in 63 tane uydusu vardır ki, bu nedenle küçük Güneş Sistemi adıyla da anılmaktadır. Bu uyduların kimisi büyük, kimisi ise bir kaya kadardır. Bu nedenle hangi uyduların Jüpiter’in uydusu sayılabileceği konusunda Gökbilimciler arasında tartışma bulunmaktadır.
     Bu uydulardan  Io, Europa, Ganymede,  ve Callisto’yu ilk kez Galileo Galileli tarafından 1610 yılında keşfedilmiştir. Bu uydular aynı zamanda Galilei uyduları olarak adlandırılır.  İo, bol volkanların bulunduğu bir uydudur. Jüpiter’e 422 bin km uzaklıkta yer alır. 1820 km lik bir yarıçapa sahiptir.  Europe ise, Jüpiter’den 671 bin km uzaklıktadır. Yüzeyinin altında su olduğuna dair izler barındırdığı için ileride yaşamın olabileceği bir yapısının olduğu düşünülmektedir. Yüzeyinde bir zamanlar suyun olduğunu gösteren kanallar bulıunmaktadır. Ekvator yarıçapı 1565 km’dir. Ganymade, Jüpiter’den 1070 bin km uzaklıktadır. Ekvator yarıçapı 2634 km’dir. Bu haliyle Merkür’den daha büyüktür. Callisto ise Güneş Sistemi’nde yüzeyinde en fazla krateri olan gökcismidir. Son birkaç yıldır yüzeyinde bir değişiklik olmamıştır. Jüpiter’e 1883 bin km uzaklıktadır. Ekvator yarıçapı 2403 km’dir.

     Jüpiter, 1994 yılında Gökbilimcilere için sık rastlanmayan bir olayı yaşattı. Shoemaker Levy adlı kuyrukluyıldız Jüpiter ile çarpıştı. (Üstteki sağdaki resim) Daha doğrusu Jüpiter’e düştü. Bu çarpışma sonucunda Jüpiter’in dış atmosferinde subuharı oluşması, Dünya’daki yaşamın bu şekilde gerçekleşmiş olabileceğini söyleyen bilim insanlarını ümitlendirdi.
     Jüpiter’in bu kütlede bulunması Dünya için bir şanstır. Olası Dünya ile çarpışmaların büyük bir kısmını Jüpiter’in çekimi gökcisimlerin yörüngesinde bir değişikliğe neden olduğu için engellemektedir.

Jüpiter'e çarpan Shoemaker Levy adli kuyrukluyildizi

Sıra

Uydu Adı

Jüpiter’e Uzaklığı (x1000 km)

Ekvator Yarıçapı (km)

Keşfedildiği Yıl

Atmosfer bileşeni

Bulan Kişi-Mekik

1

İo

422

1820

1610

Sülfürdioksit

Galilei

2

Europa

671

1565

1610

Oksijen

Galilei

3

Ganymade

1070

2634

1610

Oksijen

Galilei

4

Callisto

1883

2403

1610

Karbondioksit

Galilei

5

Amalthea

181

131

1892

-

Edward Emerson Barnard

6

Himalia

11480

85

1904

-

C. Perrine

7

Elara

11737

40

1905

-

C. Perrine

8

Pasiphae

23500

18

1908

-

P. Melotte

9

Sinope

23700

14

1914

-

S. Nicholson

10

Lysithea

11720

12

1938

-

S. Nicholson

11

Carme

22600

15

1938

-

S. Nicholson

12

Ananke

21200

10

1951

-

S. Nicholson

13

Leda

11094

10

1974

-

C. Kowal

14

Thebe

222

50

1980

-

Stephen Synnott-Voyager 1

15

Adrastea

129

10

1979

-

D. Jewitt, E. Danielson-Voyager 2

16

Metis

128

30

1980

-

Stephen Synnott-Voyager 2

17

Callirrhoe

24356

8

1999

-

Spacewatch (Uzay izleme programı)

18

Themisto

7390

4

1975-2000

-

C.T. Kowal and E. Roemer (1975), and S.S. Sheppard, D.C. Jewitt, Y.R. Fernandez, G. Magnier, M. Holman, B.G. Marsden, and G.V. Williams (2000).

19

Megaclite

23810

2,7

2000

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt, Y.R. Fernandez, and G. Magnier

20

Taygete

22439

5

2000

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt, Y.R. Fernandez, and G. Magnier

21

Chaldene

22713

3,8

2000

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt, Y.R. Fernandez, and G. Magnier

22

Harpalyke

21064

4

2000

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt, Y.R. Fernandez, and G. Magnier

23

Kalyke

23181

5,2

2000

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt, Y.R. Fernandez, and G. Magnier

24

Locaste

20722

5

2000

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt, Y.R. Fernandez, and G. Magnier

25

Erinome

23000

3

2000

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt, Y.R. Fernandez, and G. Magnier

26

Isonoe

23800

4

2000

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt, Y.R. Fernandez, and G. Magnier

27

Praxidike

20824

7

2000

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt, Y.R. Fernandez, and G. Magnier

28

Autonoe

24264

4

2001

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt and J. Kleyna

29

Thyone

21405

4

2001

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt and J. Kleyna

30

Hermippe

21182

4

2001

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt and J. Kleyna

31

Aitne

22285

3

2001

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt and J. Kleyna

32

Eurydome

23230

3

2001

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt and J. Kleyna

33

Euanthe

20465

3

2001

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt and J. Kleyna

34

Euporie

19302

2

2001

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt and J. Kleyna

35

Orthosie

20568

2

2001

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt and J. Kleyna

36

Sponde

24252

2

2001

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt and J. Kleyna

37

Kale

22409

2

2001

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt and J. Kleyna

38

Pasithee

23307

2

2001

-

S.S. Sheppard, D.C. Jewitt and J. Kleyna

39

Hegemone

23702

3

2003

-

S.S. Sheppard

40

Mneme

21130

2

2003

-

B. Gladman and L. Allen

41

Aoede

23044

4

2003

-

S.S. Sheppard

42

Thelxinoe

20454

2

2003

-

S.S. Sheppard

43

Arche

23717

3

2002

-

S.S. Sheppard

44

Kallichore

23112

2

2003

-

S.S. Sheppard

45

Helike

20540

4

2003

-

S.S. Sheppard

46

Carpo

17145

3

2003

-

S.S. Sheppard

47

Eukelade

23484

4

2003

-

S.S. Sheppard

48

Cyllene

23396

2

2003

-

S.S. Sheppard

49

Kore

23345

2

2003

-

S. Sheppard, D.C. Jewitt, J. Kleyna

50

S/2003 J2

30290

2

2003

-

S.S. Sheppard

51

S/2003 J3

19622

2

2003

-

S.S. Sheppard

52

S/2003 J4

23570

2

2003

-

S.S. Sheppard

53

S/2003 J11

12555

4

2003

-

S.S. Sheppard

54

S/2003 J5

23974

4

2003

-

S.S. Sheppard

55

S/2003 J9

23858

1

2003

-

S.S. Sheppard

56

S/2003 J10

22730

2

2003

-

S.S. Sheppard

57

S/2003 J12

17740

1

2003

-

S.S. Sheppard

58

S/2003 J15

22721

2

2003

-

S.S. Sheppard

59

S/2003 J16

20744

2

2003

-

B. Gladman

60

S/2003 J17

22134

2

2003

-

B. Gladman

61

S/2003 J18

19812

2

2003

-

B. Gladman

62

S/2003 J19

22709

2

2003

-

B. Gladman

63

S/2003 J23

22740

2

2003

-

S.S. Sheppard

Kaynak:
http://ssd.jpl.nasa.gov/?sat_discovery
www.seasky.org/solarsystem/sky3f1.html

     Jüpiter’e, birçok uzay aracı dolaylı veya direkt olarak gönderilmiştir. Bu amaçla gezegen ve uyduları hakkında bilgi sahibi olunmaya çalışılmıştır. Başlıca Jüpiter görevleri şunlar:
  1. 1973 ün sonunda Pioneer 10, 1974 ün sonunda da Pioneer 11 Jüpiter’in yakınından geçtiler. Bu sayede Jüpiter’in fiziksel özellikleri hakkında bilgi sahibi olundu. Kozmik ışınım yaydığı saptandı. Yani, yüksek enerjili elektron ve düşük enerjili proton yaydığı saptandı.  Yeryüzünden gözlenemeyen kutup bölgelerinin fotoğrafları çekildi. Büyük kırmızı lekeye benzeyen farklı boyutlarda lekelere rastlandı.
  2. Ocak 1979 da Voyager 1, Haziran 1979 da da Voyager 2 Jüpiter’in yakınından geçtiler. Voyager 1 ile Jüpiter’de de halka sisteminin bulunduğu fark edildi. Adrastea, Metis ve Thebe uyduları keşfedildi. İo’da volkanların bulunduğu ve İo’dan fırlayan parçacıkların ışık hızının %10 u kadarlık bir hızla hareket ettiklerini, böylece sıcak plazma oluştuğu anlaşıldı. Voyager2 ile Jüpiter’in manyetik hattının Saturn gezegenine kadar ulaştığı hesaplandı. Kırmızı lekenin saat yönünün tersi yönde 6 günlük devirle döndüğü anlaşıldı.
  3. Ulysses, 1990 yılında fırlatıldı. Şubat 1992 de Jüpiter’in 450 bin km yakınından geçti.  Kasım 2003 ve Nidsan 2004 de de Jüpiter’in yakınından geçti. İo’nun yapısı hakkında bilgi gönderdi.
  4. Galileo Programı en önemli Jüpiter görevidir. 1989 yılında fırlatılan araçta bir yörünge ve bir de atmosferik sonda bulunmaktaydı. Temmuz 1994’de Shoemaker Levy kuyrukluyıldızının Jüpiter’e çarpmadan önce ve çarptıktan sonraki fotoğraflarını gönderdi. Bu sırada Jüpiter’e 1,5 yıl kadarlık zaman kadar uzaktaydı. 7 Aralık 1995’de atmosferik sondası Jüpiter atmosferine girdi. Yaklaşık 1 saat süreyle veri topladı, atmosferi analiz etti. Jüpiter atmosferinde helyum, hidrojen ve su buharının bulunduğunu gösterdi. Galile aracı ise, 2003 yılına kadar görevde kaldı. İo, Europa, Ganymede, Callisto, ve Amalthea hakkında detaylı bilgi topladı.  Jüpiter halkalarının uydulardan kopan parçalarla oluştuğu anlaşıldı. 21 Eylül 2003’te Galile uydusu, ileride olası yaşamsal uydu görevlerinde aksaklığa yol açmaması için gezegene düşürüldü.
  5. Cassini-Huygens programı aslında Saturn görevidir. Ancak Jüpiter ile de bilgi göndermiştir. 1997 yılında fırlatılan bu araç hızlanabilmek için Jüpiter’in çekiminden yaralandırılmak istenmiş ve gezegenin yakınından geçirilmiştir.  2000’in son günlerinde Jüpiter’in yakınından geçerek bilgi toplamıştır..  bu sayede Jüpiter’e ait yüksek kalitede fotoğraflar çekilmiş, atmosferdeki farklı renklerde görülen katmanların gaz sistemlerinin siklon alanları olduğu anlaşılmıştır.
  6. Ocak 2006 da fırlatılan New Horizons adlı uzay aracı Pluto’yu izlemek ve ardından Kupier Kuşağı hakkında bilgi edinmek için gönderilmiştir. Uzay aracı hızlanmak için Jüpiter’in yakınından geçirilmiştir. Araçta yüksek çözünürlükte fotoğraf çekmeyi sağlayan sistem, UV spektrometresi,  plazma hareketlerini izleyen sistem bulunmaktadır. Araç Jüpiter ile ilgili bilgileri Dünya’ya yollamış ve Pluto’ya doğru yoluna devam etmektedir. Pluto’ya  Temmuz 2015’de varması  planlanmıştır.

    Kaynaklar:

    nasa

    seasky

    tr.wikipedia.org

    Bilim Teknik Dergisi-Eylül 1995 Sayısı