Yıldız Oluşumunun Soğuk Parıltısı
ArTeMiS adlı yeni bir aygıt APEX — Atacama Pathfinder Deneyi Teleskopu üzerine başarıyla kuruldu. APEX Atamaca Çölü’nde bulunan milimetre ve milimetre-altı dalgaboylarında çalışan 12-metre çapında bir teleskoptur. Elektromanyetik tayfın kırmızı ötesi ve radyo dalgaları bölgesinde gökyüzünü inceleyen teleskop Evren’in derinlikleri hakkında gökbilimcilere önemli bilgiler sağlamaktadır. Teleskopa takılan yeni kamera Kedi Pençesi Bulutsusu’nun dikkat çekici detaylı bir görüntüsünü almayı başardı.
ArTeMiS [1] APEX’in ana aygıtlarına eklenen milimetre-altı dalgaboyuna duyarlı bir geniş alan kamerasıdır ve gözlemlerin derinleşmesini ve daha da detaylandırılmasını sağlayacaktır. ArTeMiS’in yeni nesil dedektör düzeni daha öncekilere nazaran daha çok bir CCD kamera gibi davranmaktadır. Bu sayede gökyüzünün geniş-alan görüntüleri daha hızlı ve daha fazla piksele sahip olarak elde edilebilecektir.
Kurulum ekibi [2] ArTeMiS kamerasını teleskopa kurabilmek için olağandışı hava koşullarının üstesinden gelmek zorunda kaldı. Chajnantor Platosu’ndaki oldukça yoğun kar yağışı neredeyse APEX kontrol binasını örtüyordu. ALMA Operasyon Destek Tesisi ve APEX ekibinin yardımlarıyla ArTeMiS kutusu teleskopa kar yığını olmayan geçici bir yoldan taşınarak kuruldu.
Ekip daha sonra aleti test edebilmek için, havanın kurumasını ve ArTeMiS’in gözlem yaptığı milimetre-altı dalgaboylarındaki ışığın Yeryüzü atmosferinden soğurularak geçmesini bekledi. Ancak, zamanı geldiğinde, başarılı test gözlemleri gerçekleştirilebildi. Test ve kurulum gözlemlerinden sonra ArTeMiS birçok bilimsel proje için çalışmaya başladı. Bu hedeflerden bir tanesi de güney takımyıldızlarından Akrep doğrultusunda bulunan yıldız oluşum bölgesi NGC 6334’tü (Kedi Pençesi Bulutsusu). Yeni ArTeMiS görüntüsü APEX’in bu bölgeye ait daha önceki görüntülerinden açık bir şekilde daha keskin.
ArTeMiS’in testi tamamlandı ve kamera ilave dedektörlerin kurulması için Fransa’daki Saclay’a gönderildi. Tüm ekip şimdiden ilk gözlemler adına oldukça heyecanlı, ve bunun yıllardır süren yoğun çalışmalar ve APEX teknik ekibinin destek ve yardımları olmadan aşılamayacağının da farkındalar.
Notlar
[1] ArTeMiS Architectures de bolomètres pour des Télescopes à grand champ de vue dans le domaine sub-Millimétrique au Sol (Yer-konuşlu milimetre-altı teleskopları için geniş-alan ışınım-ölçer dizgesi) anlamına gelmektedir.
[2] CEA kurulum ekibinde Philippe André, Laurent Clerc, Cyrille Delisle, Eric Doumayrou, Didier Dubreuil, Pascal Gallais, Yannick Le Pennec, Michel Lortholary, Jérôme Martignac, Vincent Revéret, Louis Rodriquez, Michel Talvard ve François Visticot yer almaktadır.
ESO-Türkiye (Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi – Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin)
