Renkli yıldızlar ve gazlardan oluşan bu dizgenin zengin görüntüsü ESO’nun Şili’de bulunan La Silla Gözlemevi’ndeki MPG/ESO 2.2-metre teleskopuna bağlı Geniş Alan Görüntüleyicisi (WFI) ile alınmıştır. Burada görülen yıldızlar NGC 2367 olarak bilinen genç açık yıldız kümesine ait olup, Samanyolu’nun sınırlarındaki yaşlı ve yoğun yapıların ortasında yer alan yeni doğmuş yıldız gruplaşmalarından biridir.
İngiltere’den yorulmak bilmeyen gözlemci Sör William Herschel tarafından 20 Kasım 1784’te keşfedilen parlak yıldız kümesi NGC 2367 Yeryüzü’nden yaklaşık 7000 ışık-yılı uzaklıkta Büyük Köpek (Canis Major) takımyıldızı doğrultusunda yer almaktadır. Sadece beş milyon yıllık yaşlarıyla sahip olduğu genç yıldızlarının çoğu yoğun mavi ışıkta parıldamaktadır, bu da çevredeki hidrojen gazından kaynaklanan yumuşak-kızılımsı ışımayla harika bir karşıtlık sergilemektedir.
NGC 2367 gibi açık kümeler Samanyolu gibi sarmal gökadalarda yaygın olarak görülmektedir, ve içinde bulundukları gökadaların dış kısımlarında oluşmaya eğilimlidirler. Gökada merkezi etrafında olan yer değiştirmelerinde diğer kümelerin yanı sıra yakın geçiş yaptıkları büyük gaz bulutlarının kütleçekimlerinden de etkilenmektedirler.Açık kümeler başlangıçta zayıf bir çekimle bağlı bir topluluk oldukları ve sıcak genç yıldızlardan kaynaklanan ışımanın etkisiyle sürekli bir şekilde kütle kaybı yaşadıkları için, bu bozulmalar sıklıkla görülmekte ve yıldızlarının bir kısmı, daha önceden Güneş’in de yapmış olduğuna inanıldığı gibi kardeşlerini bırakarak küme dışına çıkmaktadırlar.Bir açık küme genellikle tamamen dağılmadan birkaç yüz milyon yıl dayanabilmektedir.
Bu süre içerisinde kümeler yıldız evrimi araştırmaları için mükemmel saha çalışmaları olarak kullanılabilmektedir. Tüm yıldız bileşenleri aynı bulut maddesinden aşağı yukarı aynı zamanda doğmakta ve bu sayede yaşları kolaylıkla tespit edilerek evrim aşamaları saptanmaktadır.
Çoğu açık küme gibi NGC 2367’de yıldızlarının doğduğu bir salma bulutu içerisinde gömülüdür. Bunun dışındakiler küçük demetler ve en sıcak yıldızlar tarafından salınan mor-ötesi ışımayla iyonlaşan hidrojen gazı bulutları şeklinde ortaya çıkmaktadırlar. Bundan daha ilginç olanı ise, kümeyi ve bulutsuyu dışarıya doğru taramaya başladığınızda, çok daha geniş bir yapı ortaya çıkmaktadır: NGC 2367 ve onu içeren bulutsunun Brand 16 olarak bilinen çok daha büyük bir bulutsunun çekirdeği olduğu düşünülmekte, ki böylece muazzam büyüklükteki GS234-02 olarak bilinen süper-kabuğun küçük bir parçası haline gelmektedir.
GS234-02 süper-kabuğu Samanyolu gökadamızın dış kısımlarında yer almaktadır. Bu geniş yapı yüzlerce ışık-yılı genişliğindedir. Yaşamına, özellike büyük kütleli bir grup yıldızın güçlü yıldız rüzgarları sayesinde ayrı ayrı genişleyen sıcak gaz kürecikleri üretmesiyle başlamıştır. Bu komşu küreler sonunda birleşerek bir süper-küre meydana getirmiş ve bunların merkezlerindeki kısa yaşam süreli yıldızların benzer zamanlarda süpernova olarak patlamaları ile daha da genişleyen süper-küre, diğer süper-kürelerle birleşeceği noktaya kadar gelmiştir ve burada artık süper-kabuk oluşmaktadır. Sonuçta aşamalarla ortaya çıkan yapı bir gökada içerisindeki mümkün olabilecek en büyük nesnedir.
Eş-merkezli olarak genişleyen yaşlı olduğu kadar da devasa bu sistem, gökada içerisindeki yıldızların doğum ve ölümleri ile şekillenen karmaşık, birbiriyle ilişkili yapılara mükemmel bir örnek teşkil etmektedir.
ESO-Türkiye (Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi – Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin)
