NASA’nın Satürn ve uydularını inceleyen Cassini uzay aracı Enceladus uydusunun buzla kaplı yüzeyinin altında tuzlu su okyanusu bulunduğuna ilişkin en sağlam kanıtını iletti. Bu sonuç uydudan fışkıran tuz bakımından zengin jetleri analiz edilerek alındı.
Cassini’deki kozmik toz analizörü uydunun kaplan çizgileri şeklindeki çatlaklardan püsküren taneciklerde nispeten küçük ve düşük ağırlıkta tuz zerrecikleri olduğunu iletti. Ancak yine Cassini uydunun yüzeyinde sodyum ve potasyum açısından zengin daha büyük tanelerden oluşan ipliksi yapılar olduğunu da buldu. Tuz bakımından zengin parçacıklar, okyanus benzeri bir oluşumdan buharlaşma yoluyla kaybolan su ve buzdan çok olmadığını gösteriyor.
Heidelberg Üniversitesi bilim insanlarından ve Cassini bilim ekibi üyesi Frank Postberg: “Eneceladus’ta yüzey altı dışında ve kaplan çizgilerinde kendini gösteren tuzun üretilebileceği hiçbir yüzey üstü durum yoktur” diyor. Su dışarı sızarken donarak saf buza dönüşüyor ve arkasında da tuzu bırakıyor. Bu ipliksi görünen buz yapılar yüksek miktarda tuzlu olmalıdır.
Cassini Enceladus’taki su buharı ve buz jetlerini ilk kez 2005 yılında keşfetti. 2009 yılında araçtaki kozmik toz analizörünü işe koşan bilim insanları Satürn’ün dıştaki E halkasında Enceladus jetlerinden kaynaklandığını düşündükleri buz tanelerini ve içindeki sodyum tuzlarını inceledi. Ancak bunların Enceladus kaynaklı olduklarından emin olamadılar.
Yeni çalışma ile aynı cihazın 2008 ve 2009 yıllarında üç Enceladus yakın uçuşu sırasında odaklandığı püskürmeleri analiz edildi. Saatte 23 000 ile 63 000 km gibi hızlarla dedektöre çarpan buz parçacıkları anında buharlaştı. Kozmik toz analizörü içindeki elektrik alanı etkisiyle çarpan madde çeşitli bileşenlere ayrıldı.
Verilerin ışığında yüzeyin yaklaşık 80 km altında uydunun kayalık çekirdeği ve buzlu mantosu arasında bir su tabakası olduğu düşünülüyor. Suyun içindeki tuz yüzeye yakın çatlaklarda bulunan buzu aşındırarak çözdüğü ve bunun da basınç azalmasına neden olarak yüzeyde uzun çatlamalara yol açarak dışarı doğru tuzlu suyun püskürdüğü yorumu yapılıyor. Kabaca her saniyede püsküren 200 kg buzlu suyun bir kısmı iplikçileri oluşturur. Araştırmacılar ipliksi yapıların oluşumu ve kolayca donmaları için su rezervinin büyük bir yüzeye sahip olması olması gerektiğini düşünüyor.
Cassini’nin morötesi görüntüleme tayfölçeri yakın zamanda uyduda bir yeraltı okyanusu olduğuna ilişkin destekleyici sonuçlar üretti. Arizona-Tuscon’daki Gezegen Bilimleri Enstitüsü’nde Candice Hansen’in başkanlığını yaptığı ekip uydunun güney kutup bölgesinden ses hızından beş ile sekiz kat daha hızlı fışkıran jetleri tespit etmişti. 2010 uçuşuyla görülen jetlerle ilgili elde edilen bilgiler uydu yüzeyinden ayrılan maddenin Satürn’ün E halkasını oluşturduğunu doğrular nitelikte.
Jet İticiler Laboratuarı’ndan Cassini projesi ekibinden Linda Spilker: “Dış Güneş Sistemi’nin ilginç ve sıradışı olan Satürn ve uydularını onları yakından izleyen Cassini olmadan bu ilginç sonuölara ulaşamaz ve tuzun tadını alamaz ve buz bombardımanını göremezdik” diyor.
Cassini-Huygens projesi NASA, ESA (Avrupa Uzay Ajansı) ve İtalyan Uzay Ajansı’nın ortaklığında oluşturulmuştur.
