Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Venüs Express uzay aracı bilim insanlarına Venüs’te bir zamanlar okyanus olup olmadığını yanıtlamak üzere yardımcı oluyor. Venüs bir zamanlar Dünya gibi yaşamı barındırabilecek şartlara sahip bir gezegen olabileceği ortaya çıktı.
Dünya’nın ikizi olarak nitelendirilen Venüs aslında Dünya’dan çok farklı bir gezegen. Dünya yaşam için gerekli koşulları taşırken, Venüs cehennem sıcağı kadar sıcak yüzeyiyle adeta yüksek sıcaklığa kadar ısınmış bir mutfak fırını gibidir. (Bu açıdan Venüs Güneş Sistemi’nin en sıcak gezegenidir.)
Her şeye karşılık iki gezegen birkaç ortak noktayı da paylaşıyor. Boyutları neredeyse Dünya ile aynı olan gezegenle ilgili bilgimizi arttıran Venüs Express aracına bilim insanları bu açıdan çok şey borçlu. Onun yardımıyla diğer benzerlikler de bir bir ortaya çıkmaya başladı.
ESA Venüs Express Görev ekibinden Håkan Svedhem: “Venüs’ün temel yapısı Dünya ile benzerlik gösterir” diyor. Dünya’nın dört bir yanından Fransa’ya önümüzdeki hafta içinde gelecek olan gezegen bilimciler Dünya-Venüs benzerliklerini masaya yatıracaklar.
Göze çarpan en önemli fark (sıcaklık dışında) Venüs’te çok az su olmasıdır. Dünya üzerindeki tüm okyanusları tüm gezegene eşit olarak dağıtabilseydik su derinliği 3 km kadar olurdu. Halbuki Venüs’teki tüm su buharını yoğunlaştırıp dağıtsak yalnızca 3 cm derinliğinde bir su birikintisine sahip olacaktık.
Ama burada bir benzerlik var. Büyük bir olasılıkla Venüs’te milyarlarca yıl önce çok daha fazla su vardı. Venüs Express, gezegendeki suyun büyük bir kısmının uzaya kaçtığını doğruladı. Bu ise güneşten gelen morötesi ışınımın suyu oluşturan iki hidrojen ve bir oksijen atomunun ayrışmasına ve bunların da uzaya kaçmasıyla mümkün olur.
Venüs Express işte bu olayı doğruladı. Venüs atmosferinden uzaya kaçan hidrojen atomunun oksijen atomundan iki kat fazla olduğunu gördü. Bunun sonucunda suyun parçalandığı kanısına varıldı. Dağılan atomlar su iyonlarına ait olmalıydı. Ayrıca gezegenin tutamadığı, kaçmaya meyilli olan hidrojenin ağır izotopunun yani döteryumun, Venüs atmosferinin üst katmanlarında fazlaca bulunduğu da belirlendi.
Oxford Üniversitesi’nden Colin Wilson: “Her şey Venüs’ün geçmişinde bol su olduğunu gösteriyor” diyor. Tabi bu gezegende okyanusların olduğu anlamına da gelmiyor.
Fransa’daki Paris-Sub Üniversitesi’nden Eric Chassefière bir bilgisayar benzetimi ile Venüs’ü milyarlarca yıl önceye götürdü. Buna göre gezegene ve özellikle de atmosferine bolca su yerleştirdi. Güneş’ten gelen morötesi ışınımın suyu atomlarına ayrıştırıp ortaya çıkan atomların da uzaya dağılma sürecini gerçekleştirdi. Sonuç, hiçbir okyanus kalmadı.
Kuramı test etmek için kilit soruyu yanıtlamak gerekiyor. Venüs’ün geçmişte yüzeyinde su olsaydı, o zaman erken dönemde yaşam evresi de gerçekleşmeye başlamış olabilir.
Magmadan oluşan okyanusun gezegen atmosferinin yapısının değişmesinde de etkin bir rol oynamış olabilir. Bu soruların yanıtı bilgisayar modelleri ile Venüs Express’in ilettiği verilerin uyumlu olmasıyla çözümlenebilecek.
Not: Venüs Express uzay aracının yapılışından fırlatılışına ve Venüs’e varışına kadar olan öyküyü Prof. Dr. Ethem Derman hocamla birlikte hazırladığımız Venüs Express ve Venüs adlısunumda izleyebilirsiniz.
Kaynak: ESA
