ESO’nun ana yürütme kurulu, Konsey, geçtiğimiz günlerde gerçekleştirilen bir toplantıda oy çokluğu [1] ile Avrupa Aşırı Büyük Teleskopu’nun (E-ELT) iki aşamalı inşa sürecine onay verdi. Teleskopun on yıl içerisinde ilk ışığı alabilmesini sağlayacak şekilde tam fonksiyonlu hale gelmesi ve güçlü ekipmanlarla donatılmasına yetecek olan yaklaşık olarak bir milyar avroluk harcamanın ilk aşamada kullanılmasına yetki verildi. Teleskop ötegezegenler, yakın gökadaların yıldızsal içerikleri ve derin Evren konularında muazzam bilimsel keTilen fon miktarı, ilk aşama bütçesinin % 90’ından fazlasına ulaşmış oldu. İlk aşama süreci ile teleskopun tam işlevsel hale gelmesi planlanıyor.
39-metrelik açıklığa sahip olan optik ve kırmızı-ötesi teleskop E-ELT, Şili Atacama Çölü’nde, ESO’nun Çok Büyük Teleskop’una ev sahipliği yapan Cerro Paranal’a 20 kilometre uzaklıktaki Cerro Armazones yerleşkesine kuruluacak. Dünya’nın “gökyüzünü izleyen en büyük gözü” olacak.
“Konsey tarafından oy çokluğu ile alınan karar teleskopun artık kurulabileceği anlamına geliyor, E-ELT için gereken ana endüstriyel inşa çalışmalarının fonlama işlemleri de planlanmış oldu. Şili’deki Armazones tepesinde halihazırda birçok ilerleme gerçekleştirildi ve gelecek birkaç yıl daha da heyecanlı olacak.” Diyor ESO Genel Müdürü Tim de Zeeuw.
Haziran 2012’deki ESO Konseyi toplantısında, E-ELT’nin inşası için gereken sözleşmelerden değeri 2 milyon avrodan yüksek olanların, teleskopun toplam maliyetinin (2012 değerleri ile 1083 milyon avro) % 90’ı fonlama aşamasına geldiği zaman imzalanması şartı ile kabul edilmişti. Ancak Haziran 2014’teki temel atma töreni ile başlayan ve hızlı bir şekilde devam eden yerleşkedeki inşaat işlemleri ayrı tutuldu
Şu aşamada, toplam proje giderlerinin % 10’u ikinci aşamaya kaydırıldı. Polonya’nın ESO’ya katılım süreciyle birlikte, E-ELT için taahhüt edilen fon miktarı, ilk aşama bütçesinin % 90’ından fazlasına ulaşmış oldu. İlk aşama süreci ile teleskopun tam işlevsel hale gelmesi planlanıyor.
Projenin duraklamasını önlemek için, ESO Konseyi 39-metrelik teleskopun kurulumu için ilk aşamanın hemen başlatılması kararını aldı. ESO tarihindeki en yüksek miktarda fonlanan bu çalışma ile teleskopun kubbesi ve ana yapısı da kurulacak. 2015’in sonunda başlayacak olan faaliyetlerle tam işlevsel olarak çalışan E-ELT’nin inşası sağlanacak.
Teleskop bileşenlerinden henüz fonlaması yapılmayanlar, uyarlamalı optik sisteminin bir kısmı, bazı aygıtsal çalışmalar, teleskopun ana aynasının (210 aynalı bölüm) en içteki beş halkası ve gelecekte daha etkin bir teleskop için gereken birincil aynanın yedek parçalarıdır. Birincil aşama ile tüm fonksiyonlarını yerine getirecek olan teleskopun bilimsel yeteneklerini azaltmayacak olan, henüz onaylanmayan bu bileşenlerin inşası, Brezilya gibi üye ülkelerden sağlanacak ek fonlarla mümkün hale gelecektir.
Bu konudaki ayrıntılı bilgiler için SSS sayfasına ve Messenger makalesine bakabilirsiniz.
“Şu anda taahhüt edilen fon miktari ile tam işlevsel olarak çalışan E-ELT’nin inşası sağlanacaktır ve üstün ışık toplama alanı ve sahip olduğu aygıtlarla, şimdilerde planlanan tüm büyük teleskop projelerinin en güçlüsü olacaktır. Teleskopla Dünya-kütlesindeki ötegezegenlerin ilk özellikleri belirlenebilecek yakın gökadalardaki yıldız popülasyonları ortaya çıkartılacak ve derin Evren’e ait son derece hassas gözlemler gerçekleştirilecektır,” diye bitiriyor Tim de Zeeuw.
Notlar
[1] Karar için on olumlu oy gerekiyordu. Ondördü arasından üçü referandum kararı aldı, bunun anlamı şartlı olarak onay verseler de, üç üye ülkenin bir sonraki Konsey toplantısına kadar yetkili birimlerden onay alması gerekiyor.
