Lamda Erboğa Bulutsusu’nun Yeni ESO Görüntüsü
2,2 metrelik MPG/ESO teleskopu üzerindeki Geniş Alan Görüntüleyicisi’nden alınan yeni görüntüde, Lamda Erboğa Bulutsusu’nun parlayan bir hidrojen bulutu ve Erboğa takımyıldızının yeni doğmuş yıldızları gösteriliyor. IC 2944 olarak bilinen bulutsuya, bazı insanların bulutsunun parlak kısmında gördükleri kuş benzeri şekilden dolayı Koşan Tavuk Bulutsusu takma adını vermişlerdir.
Bulutsu, Dünya’dan yaklaşık 6500 ışık yılı uzakta bulunan, hidrojen gazı bulutlarından oluşan ve moröte ışığıyla parlakça ışıyan sıcak ve yeni doğmuş yıldızlardan oluşmaktadır. Bu yoğun radyasyon da, kendisini çevreleyen hidrojen bulutunun, parlak ve diğerlerinden ayrı kırmızı bir gölge oluşturmasına neden oluyor. Bu kırmızı gölge diğer bir ünlü örneği Deniz Kulağı Bulutsusu (Lagoon Nebula) olan tipik yıldız oluşum bölgelerindendir(eso0936).
Bazı insanlar bu yıldız oluşum bölgesi görüntüsünde bulutsuya takma adını veren bir tavuk şekli görüyorlar. Bulutsu üzerindeki hangi bölgede tavuk şekli olduğuyla ilgili bazı anlaşmazlıklar olmasına rağmen, resim üzerinde tamamen kuş özellikleriyle ilgili çeşitli kanıtlar bulunmaktadır [1].
Parlayan gaz bir tarafa, IC 2944′ teki yıldız oluşum bölgesinin diğer bir işareti de bu resmin bir parçasında yer alan kırmızı arkaplana karşı opak siyah kümelerin karaltısıdır. Bunlar Bart kürecikleri denilen nesnelerin bir tür örneklerindendir. Bunlar sanki arkaplandan gelen çok parlak ışığı soğuruyormuş gibi koyu görünürler. Bununla birlikte, normalde görünür ışığı engelleyen tozun üzerinden görmek için mümkün olan kızılötesi teleskopları kullanarak bu karanlık bulutları gözlemlemek, yıldızların birçoğunun bunların içinde oluştuğunu ortaya koymuştur.
Bu görüntüdeki Bart küreciklerinin en önde gelen koleksiyonu, onları 1950’li yıllarda keşfeden Güney Afrikalı gökbilimciden sonra Thackeray Kürecikleri olarak anılmaya başlanmıştır. Resmin sağ üst kısmında parlak bir yıldız grubunun arasında görülebilmektedir. Bu kürecikler NASA/ESA Hubble Uzay Teleskopu tarafından alınmış ünlü bir görüntü içermektedirler.
Hubble bu küçük alanın mükemmel detaylı görüntüsünü sunuyor olsa da, ESO’nun La Silla Gözlemevinde’ ki 2,2 metrelik MPG/ESO teleskopu üzerinde bulunan Geniş Alan Görüntüleyicisi görüntünün gökyüzünde yaklaşık dolunay büyüklüğündeki bir alanı kapsayan çok daha büyük panoramasını yakalıyor [2]. Kamerada bulunan bir yakınlaştırma merceği gibi fotoğrafçıya en uygun görüş alanı seçimi ve çarpıcı şekilde farklı bakış açıları sağlarlar. Farklı teleskoplar, gökbilimsel nesneler üzerine çalışan bilim insanlarına gökyüzünün genişletilmiş bir alanını kapsayan birbirini tamamlayan veri sağlayabilirler.
Eğer yıldızlar hâlâ Thackeray’ın Kümecikleri içinde doğumu beklemek üzere kozalanmışsa, bulutsu içinde gömülü olan IC 2948 bulutsusunun yıldızları onların büyük kardeşleridir. Sadece birkaç milyon yaşında, yıldızsal açıdan hâlâ genç olan bu yıldızlar çok parlak bir şekilde ışık saçarlar ve bulutsu ışığının enerjisinin çoğunluğunu moröte ışımaları sağlamaktadır. Bu parlak bulutsular göreceli olarak gökbilimsel açıdan kısa ömürlüdürler(genellikler birkaç milyon yıl). Bunun anlamı, Lamda Erboğa Bulutsusu gaz ve moröte ışıma kaynağının her ikisini de kaybettiği anda gözden kaybolacaktır.
Notlar
[1] Tavuk ana hattının resmin üzerinde nerede olduğuyla ilgili fikirler, ESO Resimleri Flicker grubu aracılığıyla gönderilen bazı ilginç ödülleri kazanmak için yapılabilecek bir yarışma fırsatı oluşturabilir.
[2] Bu resim, ESO Kozmik Mücevherler programının bir parçası olarak üretilmiştir. Bu, gökbilim görüntülerinin eğitim ve hakla ilişkiler amaçlı kullanımı için geliştirilen yeni girişimdir. Program çoğunlukla gökyüzü koşullarının bilimsel gözlemler için uygun olmadığı zamanları, görsel olarak ilginç, merak uyandırıcı ve ilgi çekici cisimlerin fotoğraflarını çekmek için kullanıyor. Veriler ayrıca ESO’nun bilim arşiviyle profesyonel gökbilimciler için de uygun hale getiriliyor.
Çeviri: Senem E. Çabuk (Ankara Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Bölümü – ESON Türkiye Ekibi)
