“Dünya-benzeri” gezegen bulmak ne kadar zor ise “Güneş-benzeri” yıldız bulmak da o kadar zordur. Güneş’in ikizi olan bir yıldız Güneş’le aynı kütleye, sıcaklığa ve tayf türüne sahip olmalıdır. Ayrıca 4,5 milyar yıl yaşında olması da beklenebilir. Ancak yaş tahmini genelde zor olduğundan gökbilimciler “Güneş gibi” yıldızlar için bu özelliğe pek dikkat etmezler.
Bir yıldızın yaşını belirlemek için spinine bakan yeni bir yöntem (gyrochronology) kullanılıyor. Gökbilimciler bu yöntemle 22 Güneş-benzeri yıldızın yaşını ölçtüler. Daha önce sadece iki Güneş benzeri yıldızın spinine dayalı yaş ölçümü yapılabilmişti.
Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nden (CfA) Jose Dias: “Güneş’in özelliklerine yakın güneşin ikizleri dediğimiz yıldızları bulduk. Güneş’in ikizlerine bakarak Güneş’in geçmişini ya da geleceğini görebilirsiniz. Dolayısıyla yıldız sistemlerindeki evrimin gezegen sistemlerini nasıl etkilediğini anlamaya çalışırsınız” diyor.
Bir yıldızın dönüş süresi yıldızın yüzeyindeki farklı koyuluktaki bölgelerin yani yıldız-lekesi (starspots) olarak nitelenen noktaların geçişi izleyerek hesaplanır. Bir lekenin yıldızın gözlenen aynı yerine geliş süresi ile yıldızın dönme hızı bulunabilir.
Kepler Teleskopu’nun gözlem bölgesi yeşil kare içinde gösterilmiştir. Kepler bu bölgedeki yaklaşık 100.000 güneş benzeri yıldızı gözleyerek gezegen avı yapmaktadır (CfA, created using StarWalkHD (VT 7.0.3) and MAST and the Virtual Observatory (VO)).
Yıldız lekeleri yıldızın görünen parlaklığının yüzde birkaç ya da daha küçük değerde azalmasına neden olur. Bu kadar küçük değişimler NASA’nın Kepler uzay aracının titiz parlaklık ölçümleri ile hesaplanabiliyor. Kepler verilerinden yararlanan Nascimento ve ekibi güneş-benzeri yıldızların ortalama dönem dönemini 21 gün olarak hesapladı. Güneş ekvatorunun dönme süresi 25 gündür.
Ekip, yıldızın yaşına bağlı olarak yavaş döndüğünü de belirledi: genç olanlar daha hızlı yaşlı olanlar daha yavaş. Bunun bir sonucu olarak yıldızın dönme süresi yaş hesabında bir saat gibi kullanılabilir. Yıldızlardan Güneş’e göre daha hızlı dönenlerin yıldızımıza oranla daha genç oldukları söylenebilir.
Yıldızlar ile gezegenleri aynı anda oluştukları için bir yıldızın yaşının belirlenmesi aynı zamanda gezegenlerin yaşlarının da belirlenmesi demektir. Yıldızların yaşlarının belirlenmesi yaşam için gerekli sürenin dikkate alınarak yaşamın olası olduğu aday gezegen sayısının azaltılmasına yardımcı olabilir. Yeni çalışmada yaşları hesaplanan 22 yıldızın gezegeni yok. Buna karşılık bu çalışma Güneş benzeri yıldızların çevresinde dolanan gezegenlerden Dünya benzeri olanlarının keşfi için önemli bir adımdır.
güneş benzeri yıldızlarda dönmenin yaşa bağlılığı, dolayısıyla dönme hızı ölçülen yıldızların yaşlarının kolay ve doğru bir şekilde tahmin edilebileceği 1968 den beri iyi biliniyor. Bu konuda Skumenich (1972) yasası yaşın dönme hızına bağlılığını formülle veriyor. Yasanın arkasındaki gerekçe güneş benzeri yıldızlarda manyetik etkinliğin zamanla yıldızı manyetik frenleme mekanizmasıyla yavaşlatmasına dayanmaktadır. Benim de bu konuda birkaç tane yayınım bulunmaktadır.
Değerli hocam, buradaki ana sorun sanırım dönme süresinin ölçülmesiyle ilgili olmalı. Bunun için yıldız üzerinde leke olması gerekiyor değil mi?
Gerek ESA gerekse NASA eski bir yöntemle yapılan yeni bir keşfi ya da devam eden bir çalışmayı sanki yeniymiş gibi verebiliyor. Bu daha önce de oldu, olacak da. Anladığım kadarıyla buradaki neden bir yandan gökbilimi canlı tutmaya çalışırken diğer yandan da yaptıkları çalışmaları popüler düzeyde -satmak-.
Biz çalışmalarımız sonucunu popüler düzeye getirip haberleştiremiyoruz. Bunu yapmamız gerekiyor. Elbette bilimsel makale işin asıl kısmıdır, ama daha fazla insanın bu çalışmayı bilmesinde de bir sakınca yoktur sanırım.
Verdiğiniz bilgiler için teşekkür ederim.