Bilim insanları geçtiğimiz on yıl içerisinde yıldızının çevresinde başka bir cisim olmadan dolanan yüzlerce “yalnız gezegen” keşfetti. Gözlemlerin sonucunda bazı yıldızların birden fazla gezegeni olduğu da ortaya çıkarıldı. Bu sistemleri oluşturan gezegenlerin çoğu, birbirlerinin varlığını çok az hissettirecek kadar uzakta dolanırlar. Gökbilimciler birkaç gezegenin birbirini etkileyecek kadar yakın dolandıklarını da keşfettiler.
Kaliforniya Enstitü ve Teknolojisi’nden John A. Johnson başkanlığındaki bir ekip, bir yıldızın çevresinde birbirine kilitli olarak dolanan iki gaz devi gezegen olduğunu ortaya çıkardı.
“223 ışık yılı uzaklıktaki HD 200964 adlı ölmekte olan bir yıldızın çevresinde dolanan bu iki gezegen birbirine oldukça yakın bir konumda bulunuyorlar.
“Bu gezegenler eğer birbirlerini etkileyecek olan bu uzaklıkta dans edercesine dolanmasalardı çoktan yok olmuşlardı. Bu bilgi gezegenlerin bu ritmi nasıl oluşturduklarını da açıklar” diyor Johnson.
Keşfedilen yeni dört gezegen, Jüpiter’den daha büyük olan gaz devleri. Bu gezegenler Doppler etkisi yöntemiyle keşfedildi. Her iki sistemdeki gezegenler şaşırtıcı bir biçimde birbirine yakın bulunmaktadır.
Örneğin HD 200964 yıldızının çevresinde dolanan iki gezegen arasındaki uzaklık 0.35 GB (gökbirimi), başka bir ifadeyle 53 milyon km’dir. Dünya-Mars uzaklığı ortalama 75 milyon km’dir. 244 ışık yılı uzaklıktaki diğer sistem olan 24 Sextanis’te ise gezegenler arası uzaklık 0.75 GB ya da 113 milyon km’dir. Güneş Sistemi’ndeki iki gaz gezegen Jüpiter ve Satürn arasındaki uzaklık ise yaklaşık 531 milyon km’dir.
Bu gezegenler birbirine yakın olduklarından dolayı birbirlerine çok güçlü kütle çekim kuvveti uygularlar. Örneğin HD 200964’ün gezegenlerinin birbirlerine uyguladıkları kütle kekim kuvveti, Dünya-Mars arasındaki kuvvetin 3 milyon katı, Dünya’nın Ay’a uyguladığı çekim kuvvetinin 700 katı ve Güneş’in Dünya’ya uyguladığı kuvvetinin 4 katından büyüktür.
Güneş Sistemi’ndeki gaz gezegenler Güneş’e daha uzakta yer alırken bu gezegenler yıldızlarında daha yakında dolanmaktadır. 24 Sextanis sistemindeki gezegenlerin yörünge dönemleri 455 ve 910 gün iken HD 200964 sistemindeki gezegenlerin yörünge dönemleri 630 ve 830 gündür. Karşılaştırma açısından belirtirsek, Jüpiter ise Güneş çevresindeki bir turunu 12 yılda tamamlar.
Gezegenler genellikle oluştuktan sonra belirlki bir yörüngeye oturuncaya kadar farklı düzlemlerde hareket etmeye itilir. Böylesi bir göç hareketinin güneş sistemi oluşurken de düzenli olmasa da gerçekleştiği düşünülüyor. BÖYLECE GEZEGENLER HAREKET EDERKEN BİRBİRLERİYLE VE ÇEVRELERİYLE ETKİLEŞİME GİREREK GERÇEK YÖRÜNGELERİNE OTURURLAR.
“Bu şimdiye kadar gördüğümüz en sıkı sistemdir ve bunun neden olduğunu anlamaya çalışıyoruz. Bu keşif birçok garip özelliklere sahip ötegezegen keşiflerinin de habercisidir. Bizi her defasında şaşırtabilecek bu keşiflerin bilimsel açıklamasının da yapılabileceğini düşünüyorum” diyor Johnson.
Johnson ve ekibi iki sistemi Keck altdevler gezegen verilerini inceleyerek keşfetti. Güneş’ten %40 ile %100 oranında daha büyük olan alt dev yıldızları çökmeye hazır şişmiş yıldızlardır. Alt-devler kırmızı dev haline gelip atmosferlerini dışarı atarlar.
“Alt-devler yavaş dönen, diğer devlere göre daha soğuk ve fışkırmaların ender görüldüğü yıldızlar olduğundan gezegen keşfi için ideal yıldızlardır.
“Şu an gezegeni olması muhtemel 450 tane büyük yıldızı gözlem altına aldık. Bu yıldızların 3 GB kadar uzağına kadar gördüğümüzden daha fazla gezegenleri olduğunu tahmin ediyoruz. Yıldızların kütlesinin gezegenleri oluşturan maddeyle doğrudan ilişkisi vardır. Gezegen disklerinin kütleleri yıldızın büyüklüğüne bağlıdır” diyor Johnson.
HD 200964 ile 24 Sextanis yıldızları 10 ile 100 milyon yıl sonra kırmızı deve dönüşecektir. Böylece sistemdeki gezegenlerin dinamiği etkilenecektir. “Yörüngelerinden ayrılmak zorunda kalacak olan gezegenler kararsız yörüngelere sahip olacaktır. Büyük bir olasılıkla bu gezegenlerden biri sistemden dışarı atılacaktır.”
Kaynak: Astronomy
