Jezero Kraterinin Sulu Geçmişi

NASA’nın Mars yüzeyinde gezen son model altı tekerlekli aracından alınan görüntüler bölgenin geçmişinde önemli sel olayları yaşandığını gösteriyor.

NASA’nın Azim (Perseverance) gezgininin verileriyle hazırlanan yeni bir makale Jezero Kraterinin bir zamanlar göl olduğunu ve çok daha karmaşık ve ilginç olaylar yaşadığını anlatıyor. Makale, gezginin uzun zaman önce gölü besleyen eski bir nehir ağzında biriken tortulardan oluşan, deltadaki sarplıklar olarak adlandırılan uzun dik yamaçların ayrıntılı görüntülerine dayanmaktadır.

Görüntüler milyarlarca yıl önce Mars yüzeyinde akan suyu destekleyecek kadar kalın bir atmosfere sahipken, Jezero’nun yelpazeyi andıran nehir deltası, krater dışındaki dağlık bölgede yer alan kayalar ve taşınan kalıntı geçmişte sel olayları yaşandığını işaret ediyor.

Gezginin sol ve sağ Mastcam-Z kameralarından başka SuperCam cihazının bir parçası olan Uzak Mikro-Görüntüleyici (Remote Micro-Imager, RMI) ile alınan görüntüler, gezginin elde ettiği kaya ve tortu örnekleriyle karşılaştırıldığında önemli bilgiler elde edilir. Organik bileşikler veya bölgede yaşamın bir zamanlar olduğuna ilişkin başka kanıtları da beraberinde getirebilir.

Gezgin eski mikrobiyal yaşam belirtilerini barındırma potansiyeli nedeniyle deltayı ziyaret edecek. Misyonun birincil hedeflerinden biri örnek toplayıp bunları gelişmiş laboratuvarında analiz edip sonuçları Dünya’ya iletmek.

Son elde edilen görüntüler sırasında araç dik yamaçların kuzey batısında olup buradan yaklaşık 2.2 kilometre uzaklıktaydı. Gezgin’in güneybatısında ve yaklaşık aynı uzaklıkta “Kodiak” adı verilen bir başka önemli kaya çıkıntısı daha yer alıyor. Geçmişte Kodiak, o zamanlar henüz bozulmamış jeolojik yapı olan deltanın güney ucundaydı.

Azim’den önce Kodiak sadece yörüngeden görüntülenmişti. Gezgin’in Mastcam-Z ve RMI ile elde ettiği, Kodiak’ın doğu yüzünü gösteren görüntüler jeolojik tortuların göreceli zaman dilimlerini ve buna bağlı olarak kaya katmanlarının düzenini ve konumunu ortaya çıkardı. Buradaki eğimli ve yatay katmanlaşma bir jeologun Dünya’daki nehir deltalarında görmeyi beklediği oluşumdur.

Katmanların varlığı deltayı besleyen, kıvrımlı suyolunun daha sonra hızla akan sel baskınlarının olduğunu gösterir. Buralarda bulunan kayalar sel boyunca saatte 6-30 kilometre hızla taşınmıştır.

Nehir yatağındaki kalıntılara göre Jezero Kraterini dolduran suyun krater duvarlarına kadar yükseldiği düşünülüyor. Makalede kraterdeki suyun dalgalanmasının etkilerinin göründüğü ve su seviyesinin onlarca metre yükselip alçaldığına işaret ediliyor.

Su seviyesindeki bu dalgalanmanın sebebinin sel mi yoksa çevresel değişiklikler mi olduğu henüz bilinmiyor ancak bilim ekibi Jezero deltasının kraterdeki su seviyesinin 100 metrenin altına düştüğü sırada oluştuğunu belirledi.  

Azim Hakkında

Azim aracının temel hedeflerinden biri antik mikrobiyal yaşam belirtilerinin araştırılmasına dayalı astrobiyoloji yapmaktır. Gezici, gezegenin jeolojisini ve geçmişteki iklim değişimini karakterize ederek Kızıl Gezegenin başına gelenleri ortaya koymak için önemli veriler iletecek. Ayrıca Mars kayaları ile regolitleri toplayıp bunları laboratuvarında test edecek yetenektedir.

Sonraki Mars görevleri, ESA ile işbirliği içinde araçtaki örnekleri ve yüzeyden alınacak yeni örnekleri Dünya’ya getirecek bir araç planlamaktır.

Mars 2020 Azim görevi NASA’nın Mars’ın insan ile keşfine hazırlanmak için yürütülen uzun vadeli Ay’dan Mars’a keşif amaçlı Artemis misyonlarının bir parçasıdır.