Süper kütleli bir karadelik bir milyon Güneş kütlesinden bir milyar Güneş kütlesine kadar nasıl büyüyor? Gökbilimciler henüz bu sorunun yanıtını bilmiyor ancak NASA’nın Geniş Alan Kızılötesi Araştırma uydusu WISE verileri ile yapılan yeni bir çalışma karadeliğin büyümesine ait yeni kanıtlar getirdi. Bu kanıtlar gökadaların merkezindeki böylesi güçlü cisimlerin evriminin ortaya çıkmasına yardım ediyor.
Bir karadeliğin büyümesi toprağa ektiğiniz bir bitkiyi sulayarak büyütmek kadar kolay değildir. Büyük cisimler gerçek anlamda bu dipsiz çukurlara bir daha çıkmamak üzere düşerler. Bunlar çeşitli boyutlardadır. En küçükleri birkaç güneş kütlesindeki yıldızların patlamasıyla oluşur. Bunlar gökadaların içinde birkaç milyar güneş kütlesine kadar büyüyebilir. Ama bu sürecin nasıl işlediği tamamen bir sırdır.
WISE’yi kullanan araştırmacılar ‘cüce’ gökadalardaki daha küçük karadeliklere bakarak bu soruyu yanıtlamaya çalıştı. Bu gökadalar ağır olanlara göre pek değişikliğe uğramamıştır. Bazı açılardan evren gençken oluşmuş gökada türlerini andırdıklarından, süper kütleli karadeliklerin çocukluk dönemlerine bakış olanağı verirler.
Yeni çalışmayla WISE’nin kızılötesi görüş yeteneği kullanılarak yüzlerce cüce gökadada saklanan karadelikler tespit edildi. WISE’nin kızılötesi ışığı görme yeteneği olmadan kalın toz diskleri içinde saklanan karadelikleri görmek olanaksızdır. Araştırmacılar küçük gökadalardaki karadeliklerin beklenenden daha büyük -1000 ile 10 000 güneş kütleli- olanlarına rastladı.
Astrophysical Journal Dergisi’nin Mart sayısında yayınlanan makalenin başyazarı Shobita Satyapal: “Bulgularımız süper kütleli karadeliklerin başlangıçta oldukça kütleli olduğunu gösteriyor” diyor.
Çalışmada yer almamasına karşılık karadelikler üzerinde uzman olan Jet İticileri Laboratuvarı’ndan Daniel Stern zorlukla görülen karadelikleri bulmak için WISE’nin kullanılmasının onun gücünü gösterdiğini belirtiyor ve ekliyor: “Cüce gökadalardaki aktif karadeliklerin beslenme durumlarını görmek için daha fazla araştırma yapmak gerektiğinde tam da bu iş için tasarlanmış WISE imdada yetişiyor.”
Yeni gözlemler karadeliklerin gökadaların çarpışması sonucunda büyümesini söyleyen popüler kuramla uyuşmuyor. Evren gençken gökadaların birleşmesi ve çökmeleri daha fazlaydı. Bu gökadalardaki karadeliklerin daha fazla kütleyle birleşmiş olması olasıdır. Bu senaryoya göre karadeliklerin büyümesi gökada birleşmesine bağlıydı.
Cüce gökada gözlemleri karadeliklerin büyümesi için gökada birleşmesine gerek olmadığını gösteriyor. Çünkü cüce gökadaların hareketli bir geçmişi olmamasına karşılık barındırdıkları karadelikler oldukça büyüktür.
Yeni fikir süper kütleli karadeliklerin erken evren döneminde oluştuğu yönündedir. Ya da gökadaları çevreleyen ve onların büyümesini sağlayan gaz ve toz disklerinin bu canavarları da beslemiş olması mümkündür.
“Aslında hâlâ gökada merkezlerindeki bu korkunç karadeliklerin nasıl oluştuğunu bilmiyoruz” diyor Satyapal ve ekliyor: “Ama küçük gökadaların büyük karadelikleri olan gökadalarla çarpışmasından önce bu karadeliklerin olması gerektiğini gösteriyor.”
