Görüntüye hâkim olan bölge, burada doğmuş olan parlak sıcak yıldızlarca aydınlatılan devasa bulutsu Gum 56’nın bir parçasıdır. Milyonlarca yıl boyunca bulutsudaki gazdan yeni yıldızlar meydana gelmektedir. Yıldızları oluşturan bu gaz maddesi daha sonra yaşlı yıldızlarca yıldız yüzeyinden yavaşça dışarıya atılmak suretiyle ya da daha etkileyici bir şekilde süpernova patlamaları ile yeniden yıldız doğumevi adı verilen bulutsu ortamına aktarılır. Bu görüntü ESO’nun Kozmik Mücevherler programı kapsamında Şili’deki La Silla Gözlemevi’nde bulunan MPG/ESO 2.2-metre teleskopu ile alınmıştır.
Bu devasa yıldız doğumevine derin bir şekilde gömülmüş olan — sadece birkaç milyon yıl yaşındaki — ve mor-ötesi ışıkta parlak bir şekilde ışıldayan, sıcak genç yıldızlardan oluşan üç adet küme bulunmaktadır. Yıldızlardan gelen ışık bulutsudaki gaz bulutlarının parıldamasına neden olmaktadır. Işıma elektronları atomlardan koparmakta — iyonlaşma olarak bilinen süreç — ve daha sonra yeniden atomlara bağlanan elektronlar, işlem sonrasında ışık formunda enerji yaymaktadırlar. Her bir kimyasal element kendine özgü renklerde ışık yaymakta ve bulutsuda bulunan büyük hidrojen bulutları zengin kırmızı ışımaya neden olmaktadır.
Gum 56 adını — ayrıca IC 4628 ya da takma ismi Karides Bulutsusu olarak da bilinir — 1955’ye H II bölgelerinin bir kataloğunu yayınlayan Avustralyalı gökbilimci Colin Stanley Gum’dan almaktadır. Gum 56 gibi H II bölgeleri devasa, çok miktarda iyonlaşmış hidrojenden oluşan düşük yoğunluklu bulutlardır.
Gum 56’daki iyonlaşmanın büyük bir kısmı sıcak mavi-beyaz yıldızlar olan ve ayrıca renkleri nedeniyle mavi devler olarak bilinen O-türü yıldızlarca gerçekleştirilmektedir [1]. Evren’de bu türdeki yıldızlar nadir bulunmaktadır çünkü mavi devlerin çok büyük kütleleri çok uzun yaşamadıkları anlamına gelmektedir. Sadece yaklaşık bir milyon yıl sonra bu yıldızlar kendi üzerlerine çökerek yaşamlarına bulutsudaki diğer çoğu yıldız gibi süpernovalar olarak son verirler.
Bulutsuya gömülmüş olan diğer çoğu yeni doğan yıldızın dışında, bu geniş bölge halen yeni nesil yıldızları oluşturmaya yetecek kadar gaz ve yoz barındırmaktadır. Bulutsuda yeni yıldızların doğduğu bölgeler görüntüde yoğun bulutlar şeklinde görülmektedir. Bu yeni yıldızları oluşturan madde hali hazırda yaşamlarını sona erdirmiş ve kendi maddelerini şiddetli süpernova patlamaları ile dışarıya atmış olan daha önceki yıldız nesillerinin kalıntılarını içermektedir. Bu sayede yıldızların yaşam döngüsü devam etmektedir.
Bölgedeki oldukça sıradışı iki mavi devin varlığı ve kırmızı-ötesi ile radyo dalgaboylarında belirgin olan bulutsu, belki de şaşırtıcı biçimde bu bölgenin gökbilimcilerce yeterince ayrıntılı incelenmediğini gösteriyor. Gum 56’nın çapı yaklaşık 250 ışık-yılı kadar olmasına rağmen, çoğu zaman görsel gözlemciler tarafından sönüklüğü nedeniyle gözden kaçırılmakta ve bunun da nedeni aslında yaydığı ışığın çoğunun insan gözü tarafından algılanmayan dalgaboylarında olmasındandır.
Bulutsu yeryüzünden yaklaşık 6000 ışık-yılı uzaklıktadır.Gökyüzünde Akrep takımyıldızı doğrultusunda dolunaydan dört kat daha fazla olan izdüşümü ile bulunabilmektedir [2].
Bulutsunun sadece bir kısmını oluşturan bu görüntü ESO’nun Kozmik Mücevherler programı kapsamında 2.2-metre MPG/ESO teleskopu üzerindeki Geniş Alan Görüntüleyicisi (WFI) ile alınmıştır. Program çoğunlukla gökyüzü koşullarının bilimsel gözlemler için uygun olmadığı zamanları, görsel olarak ilginç, merak uyandırıcı ve ilgi çekici cisimlerin fotoğraflarını çekmek için kullanıyor. Toplanan tüm veriler ayrıca ESO’nun bilim arşiviyle profesyonel gökbilimciler için de uygun hale getirilmektedir.
Notlar
[1] Bu yıldızların görüş alanı dışında kaldığına dikkat edin, normalde çekilen görüntüde görülmüyorlar.
[2] Karides Bulutsusu’nun bir geniş-açılı görünüşü VLT Tarama Teleskopu ile alınmış olup, daha önce yayımlanmıştır (eso1340a).
ESO-Türkiye (Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi – Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin)
