Kısa bir süre önce atmosferinde kuvvetli fırtına olduğu keşfedilen gezegen için daha ileri bir keşif yapıldı. Gezegenin arkasından koşturan bir de kuyruğu var. Bu gezegenin atmosferinde organik molekül olduğunu da ayrıca hatırlatmakta fayda var. Yani HD 209458b yine gündemde.
Hiçbir gezegen üzerine tartışma Hubble Uzay Teleskopu’nun kuyruğunu doğruladığı pişen bir “kuyruklu gezegen” kadar kafa karıştırıcı değildir.
Yıldızına çok yakın bir yörüngede dolanan gaz devi HD 209458 b gezegeni bu nedenle atmosferinden madde kaybına uğruyor. NASA’nın Hubble Teleskopu tayfölçeriyle yaptığı gözlemlerle yıldız rüzgarından etkilenen maddenin gezegenin gerisine doğru bir kuyruk oluşturacak şekilde hareket ettiğini belirledi.
Kolorado Üniversitesi’nden Jeffrey Linskyi: “2003 yılında bilimciler gezegenin kaybettiği maddenin arkasında kuyruk olarak uçtuğu yönünde bir kuram geliştirmişlerdi. Böylece kuram en iyi gözlemsel yöntemlerle desteklendi. Biz, gezegenin hızını Dünya’ya doğru yöneldiğinde farklı değerlerle ölçtük. Büyük bir olasılıkla aslında ölçtüğümüz kuyruktaki maddenin hızıydı” diyerek bir saptamada bulunuyor.
HD 209458b gezegeni Jüpiter’den biraz hafif olmasına karşılık Jüpiter’e göre 100 kat daha yakın bir yörüngede dolanıyor. Gezegenin bir yörünge dönemi 3.5 gün ile sınırlı (Güneş Sistemi’ndeki en hızlı gezegen 88 günlük dolanım dönemiyle Merkür’dür). Gezegen şimdiye kadar hakkında en fazla özelliği bilinen ve geçiş yöntemiyle keşfedilmiş olan ötegezegenlerden biridir. 153 ışık yılı uzağımızda bulunan yıldızı HD 209458’in çevresinde dolanan şimdilik ondan başka gezegen keşfi yapılmadı.
Linsky ve ekibi gezegen yıldızının önünden geçerken atmosfer bileşenlerini ortaya çıkarmak için Kozmik Kaynaklı Tayfölçeri (Cosmic Origins Spectrograph-COS) kullandılar. Yıldızının önünden geçiş yapan bir gezegenin atmosfer bileşenini ve yapısını yıldızdan gelen ışığı çözümleyerek görebilirsiniz. Burada yıldızın ışığındaki sapma çok küçük % 1,5 oranında değişir. Bu değişim %8’e kadar yükselirse bu şişmiş bir atmosferi gösterir.
COS ayrıca sıcak gezegenin (2000 C derece) atmosferinde karbon ve silisyuma da rastladı. Bu ise gezegenin atmosferinin üst katmanlarındaki hafif elementlerin uçtuğunu ve ağır elementlerin yukarılara tırmandığını gösteriyor.
COS verileri gezegenden kopan maddelerin hızlarının aynı olmadığını da gösterdi. “Biz gazın saatte 35 000 km hızla hareket ettiğini ölçtük. Bu büyük hız büyük bir olasılıkla tıpkı kuyrukluyıldızlarda olduğu gibi yıldız rüzgarının etkisiyle gerçekleşiyor” diyor Linsky.
Hubble’ın yeni tayfölçeri, dünya üzerinde kurulu teleskoplarla ölçümü mümkün olmayan bir ötegezegen atmosferinin bileşenini morötesi dalga boylarında ölçebileceğini HD 209458b gezegeni ile gösterdi. Gökbilimciler yıldızına çok yakın olduğu için madde kaybına uğrayan bir başka pişen gezegen, WASP 12b’nin atmosferini yine COS yöntemiyle ölçmeyi başarmışlardı.
“Her ne kadar gezegen madde kaybına uğruyorsa da gezegen yakın zamanda yok olmayacak. Gezegenin tamamen buharlaşması 1 trilyon yıl sürecektir” diyerek son noktayı koyuyor Linsky.
Kaynak: Hubble
