Uluslararası bir gökbilimciler ekibi ilk kez ölen bir yıldızdan yayılan yüksek enerjili parçacık jetlerini gördü. İsveç, almanya ve Avustralya gökbilimcilerinden oluşan ekibin bu keşfi, uzayın görsel manzara açısından en güzeli olan bulutsuların nasıl oluştuğunu -bir yıldızın hayatının sonu- açıklamaya çalışan kuramın çok önemli bir adımıdır.
Güneş benzeri yıldızlar hayatlarının sonunda görkemli bir cismi oluşturur, simetrik gaz bulutlarından oluşan bu cisimlere gezegenimsi bulutsu denir. Buna karşılık gezegenimsi cisimlerin tuhaf şekilleri gökbilimcileri hâlâ uğraştıran bir sırdır. Bilimciler şimdi ölen bir yıldızdan yayılan yüksek hızlı manyetik jetlerin keşfiyle bu sırrın anahtarına ulaştıklarını düşünüyorlar.
Avustralya Yeni Güney Galler (New South Wales)’de bulunan altı 22 metrelik radyo teleskop dizisinden oluşan CSIRO Avustralya Yoğun Teleskop Dizisi yardımıyla ömrünün sonuna gelmiş bir yıldız incelendi. Güney takımyıldızlarından Güney Üçgeni’nde bulunan 23.000 ışık yılı uzaklıktaki IRAS 15445-5449 olarak bilinen yıldız, bir gezegenimsi bulutsu olma yolundadır.
Bonn Üniversitesi’nden Andrés Pérez Sánchez: “Elde ettiğimiz veriler güneş benzeri bir yıldızdan yayılan ve daha önce görülmemiş derecede yüksek enerjili jetlerin açık kanıtını verdi” diyor.
Yıldızdan gelen radyo dalgalarının farklı frekansları, yüksek enerjili parçacıkların güçlü manyetik alanlar nedeniyle ışık hızına yakın hızlara kadar hızlandığını gösterdi. Benzer jetler içlerinde yeni doğan yıldızlar ile süper kütleli karadeliklerinde olduğu farklı tip cisimlerde de görülmüştü.
Onsala Uzay Gözlemevi’nden Wouter Vlemmings: “Güçlü bir manyetik alan içinde güçlü jetleri görüyorsunuz. Böylece yıldızın çevresinde simetrik bir bulutsunun oluşum aşamalarına tanık oluyoruz” diyor.
Yıldızın şu anda önemli bir dönemden geçtiğine inanılıyor.
CSIRO’dan Jessica Chapman: “Jetlerden kaynaklanan radyo sinyalleri birkaç on yıl içinde değişmeye uğrayabilir. Sadece birkaç yüzyıl içinde yıldızdan yayılan jetlerle aydınlanan bulutsunun şekli ortaya çıkabilir” diyor.
Bilimciler Güneş öldüğünde benzer jetleri yayıp yaymayacağı konusunda emin değiller. “Belki de gördüğümüz jetler yıldızın görünmeyen arkadaşının, eşi olan bir yıldızın ya da büyük bir gezegenin etkisiyle oluşmaktadır. Bu jetlerin nasıl oluştuğunu en iyi şekilde ALMA ya da gelecekte kurulması düşünülen SKA büyük dizisi gibi büyük gözlem dizileriyle anlayabiliriz” diyor Sánchez.
