67P/Churyumov-Gerasimenko kuyrukluyıldızını izleyen Rosette aracı ilginç veriler yollamayı sürdürüyor. Kuyrukluyıldızın yüzeyindeki parçalanma nedeniyle açığa çıkan su ve karbondioksiti izleyen araç beklenmedik bir sürecin gerçekleştiği bilgisini yolladı.
ESA’nın Rosetta aracı geçtiğimiz yıl Ağustos ayında kuyrukluyıldızın yörüngesine girdi. O zamandan beri yörüngede dolanan araç cisimden 8 km ile birkaç yüz km uzaktaki yolculuğunu sürdürdü. Bunu yaparken yanındaki 11 fen aracıyla kuyrukluyıldızın her açıdan görüntüsünü aldı, toz ve gaz örneklerinin analizini yaptı.
Araç üzerindeki aletlerden biri de kuyrukluyıldızın veya kuyruğunun atmosferini en uzak dalga boyunda gözleyerek kimyasal bileşimi ortaya çıkaran Alice tayfçekeridir.
Alice verilerine bakan bilim insanları böylece kuyrukluyıldızın yapısında evrende en çok bulunan hidrojen, oksijen, karbon ve azot gibi elementlerin varlığını belirledi. Bilim insanlarının bu çalışmayı yapabilmesi kuyruktaki gazların yaydığı ışımanın tayfının alınması ile mümkün oldu.
Araştırmacılar bu verileri kuyrukluyıldızın çekirdeğinden 10 ile 80 km uzaktaki kuyruğu üzerinden elde ettiler.
Ekip Güneş’in sıcaklığından etkilenerek yüzeyde patlayan ve kuyruğa karışan su ve karbondioksit üzerinde yoğunlaştı. Bu moleküllerden başka hidrojen, oksijen ve karbon atomlarının varlığı da belirlendi. Bunun olmasi için su ve karbondioksit moleküllerinin kırılmış olması gerekir.
Araştırmacılara göre bu moleküller iki aşamalı işlem sonucunda kırılabilir.
Birincisi, Güneş’ten kopan morötesi fotonlar kuyrukluyıldızın kuyruğundaki su moleküllerine çarparak elektronu koparmasıyla gerçekleşir. Kopan elektron iki hidrojen ve bir oksijenden oluşan molekülün kırılmasına ve su ile karbondioksi neden olur. Morötesi ışık yayan bu atomlar Alice ile tespit edilir.
Aynı olay karbondioksit molekülünde de gerçekleşir.
ABD’deki Johns Hopkins Üniversitesi’nden fizik ve astronomi profesörü Paul Feldman: “Gözlediğimiz atomik emisyonun göreli yoğunluğu bunların kuyrukluyıldızın çekirdeğinden 1 km uzağa kadar ki yakın çevresinde gerçekleştiğini gösteriyor” diyor.
Dünya’daki ve yörüngede dolanan gözlemevleri ve Hubble Uzay Teleskopu ile kuyrukluyıldızın atomik bileşenlerinden sadece su ve karbondioksit gibi ana moleküller ve güneş ışığının kırdığı unsurları çekirdekten yüzbinlerce km uzakta görülebilir.
Southwest Araştırma Enstitüsü Uzay Bilimi ve Mühendisliği Bölümü’nden (SwRI) Alan Stern: “Bu beklenmedik keşfi Dünya’daki ya da Dünya yörüngesindeki herhangi bir gözlemevinden yapamazdık. Bu keşif kuyrukluyıldızlarla ilgili bilgimizin temelini oluşturuyor” diyor.
SwRI’dan Joel Parker: “Su moleküllerindeki kırık hidrojen ve oksijen atomlarına bakarak kuyrukluyıldızın yüzeyinden itibaren yüzeydeki suyu izleyebilirsiniz” diyor.
Ekip kuyrukluyıldızlarda güneş fotonlarının etkisiyle gerçekleşin kırılmaların Jüpiter’in manyetosferine giren Europa uydusunda görülen buz fıskiyeleriyle benzerlik gösterdiğine işaret ediyor.
Alice sonuçları kuyrukluyıldızdaki değişimlerin ortaya çıkmasına ve Rosetta’nın diğer aletleriyle üretilen parçacık sayımlarıyla karşılaştırılmasına olanak sağlamaktadır.
ESA’nın Rosetta projesi bilim insanlarından Matt Taylor: “Alice ile kuyrukluyıldızı her açıdan gözlemenin ne denli önemli olduğunu gördük” diyor ve ekliyor:
“Ağustos ayında günberi noktası yani Güneş’e en yakın konumdan geçecek kuyrukyıldızdaki fışkırmaların o zamana kadar ki gelişimini ve kuyrukluyıldız üzerindeki değişimleri izlemeye devam edeceğiz.”
