İngiliz gökbilimci ekibi yaklaşık 20 yıl süren çalışmanın ardından Pluto’da karbon monoksit gazı olduğunu keşfetti. Keşif St Andrews Üniversitesi’nden Dr Jane Greaves liderliğindeki ekip ile gerçekleşti.
1930 yılında keşfedilen Pluto, uzun yıllar, Güneş’ten en uzak küçük bir gezegen olarak kabul edildi. 2006 yılında ise Pluto yeni değerlendirmeler eşliğinde “cüce gezegen” sınıfına alındı. Pluto 1988 yılında bir yıldızın önünden geçerken yapılan gözlemlerle atmosferi olduğu saptanan tek cüce gezegendir.
Hawaii’deki James Clerk Maxwell Teleskopu (JCMT) ile elde edilen sonuçlar gezegende karbon monoksit gazı olduğunu gösteriyor. Daha önce birkaç yüz km’lik ince bir atmosferi olduğu sanılan Pluto’nun sanılanın aksine 3000 km’den daha fazla kalınlıkta bir atmosferi olduğu belirlendi. Bu uzaklık Pluto’nun uydusu Charon ile olan uzaklığının neredeyse çeyreği kadar. Gazın sıcaklığı ise -220 C derece kadar. Ekip için büyük sürpriz olan sinyalin sanılandan iki kat daha güçlü alınması, daha önce bir grup araştırmacının 2000 yılında İspanya’daki 30 metrelik IRAM teleskopuyla elde ettiği verilerden daha yüksek olmasıydı.
Dr Jane Greaves: “Verilerin çoğunda sinyalin yavaşça yükseldiği görülüyordu. Bu ise heyecan verici bir veriydi. Son on yılda alınan parlaklık verileri değişimi gösteriyordu. Bu da atmosferin boyut olarak büyüdüğü ya da karbon monoksit gazının arttığına işaret ediyordu. Şimdiye kadar böylesi değişiklikler metan gazında görüldü ancak metan atmosferin alt katmanlarında bulunur” diyor.
Güneş çevresindeki turunu 248 yılda tamamlayan Pluto, 1989 yılında nispeten yakın bir konumdan geçti. Bu sırada muhtemelen yüzeydeki buz tutmuş gazlar buharlaştı. Bu da atmosferin üst katmanlarına taşındı.
Ekip üyesi Dr Christiane Helling: “Bu keşif beraberinde güneş rüzgarlarının Pluto atmosferindeki karbon monoksiti yükseklere taşıdığına ilişkin güzel bir örnek verir” diyor.
Sera gazı olan ve atmosferi ısıtan karbon dioksitten farklı olarak karbon monoksit gazı soğutucu bir etkiye sahiptir. Azot içerikli atmosferler ise iki gaz arasında dengeyi sağlar. Karbon monoksitin etkisinin fgazla olması yüzeyin donmasına ve azotlu kar yağışlarına neden olabilir. Dr Greaves: “Farklı bir iklim modelini görmek gerçekten hoş. Bu da Dünya atmosferindeki değişimleri anlamak için önemli ipuçları veriyor” diyor.
Çalışmanın gözlem yöntemi ve veri analizini gerçekleştiren Dr Per Friberg: “Bu bize bir teleskopun iyi kullanıldığında beklenmedik keşifler ulaşıldığını gösteriyor” diyerek yorumda bulunuyor. Ekip şimdi de 15. yılındaki JCMT ile yakında yeni Pluto gözlemleri yapmayı hedefliyor. Bunun ardından asıl çalışma ise NASA’nın Yeni Ufuklar (New Horizons) uydusunun 2015’te Pluto’ya ulaşmasıyla gerçekleşecek.
