Dünya’dan 335 ışık yılı uzaklıktaki bir yıldızın çevresinde yeni oluşmakta olan bir gezegen fark edildi. Yıldızın çevresindeki gaz ve toz diski incelenirken fark edilen gezegen araştırmacıların ilgisini üzerine çekmeyi başardı. Bu keşif aynı zamanda gezegen oluşum modellerinin sınanmasını da sağlayacak.
ABD Donanma Araştırma Laboratuarı’ndan (Naval Research Laboratory, NRL) Dr. John Carr’in başını çektiği bir uluslar arası araştırma ekibi HD 100546 adlı bir yıldızın çevresini saran gaz ve toz diski içinde oluşum sürecinde olan bir gezegeni belirledi. Keşif tayfsal-gökölçümü adlı bir yöntemle sıcak gazın hareketlerindeki değişimler incelenerek gerçekleşti.
Araştırmacılar antik diskle açıklanamayan karbon monoksit moleküllerinden oluşan ek bir kaynak gördüler. Bu kaynağın hız ve emisyon değerlerini izleyerek bunun genç yıldızın çevresinde dolandığını fark ettiler. Yıldızdan, Güneş-Satürn arası mesafeden biraz daha uzakta bulunan sıcak gaz kümesinin yeni bir gezegeni işaret ettiği sonucuna varıldı. Carr gezegeni değil de onu saran gaz topluluğunu gördüklerini söylüyor.
Eldeki verileri onaylatmak için Clemson Üniversitesi’nden astrofizikçi Dr. Sean Brittain’lke birlikte yapılan yıldız çevresi ek emisyon araştırması yapıldı. Bunun sonucunda yapılan ek gözlemlerle diskin yıldız çevresinde çembersel yörüngede dolandığı sonucuna ulaşıldı. Gezegen adayı en az üç Jüpiter kütlesinde bir gezegene dönüşecektir. Kurama göre gezegen üzerine düşenm gaz ve toz gezegenin büyümesine ve genişlemesine neden olacaktır. Bunun dışında bu gaz Jüpiter’in çevresindeki uydular gibi yeni uyduların oluşumuna da yol açabilir. Carr’a göre keşifteki önemli pay sıcak gaz kümesine ait.
Ekibin keşfi 2003, 2006, 2010 ve 2013’de gerçekleşen gözlemlere dayanmaktadır. Ekip bunun için Avrupa Gözlemevi’ne ait Şili’deki İkizler (Gemini) Gözlemevi ve Çok Büyük Teleskop’unu (VLT) kullandı. İkizler Gözlemevi’ne ait optik/kızılötesi dalga boyunda gözlem yapabilen 8,1 ve 8,2 metrelik iki teleskop Hawai ve Şili’de bulunmaktadır. VLT ise 8,2 metrelik aynalı bir teleskoptur. Bunlara ek olarak gözlemler sırasında yüksek çözünürlüklü kızılötesi tayfölçerler kullanıldı.
“Bu sonuçlar ender rastlanan bir keşfe yol açtı” diyor Carr. “Bir yıldızın çevresinde dolanan ve gezegen oluşturan sıcak gaz diski gözleme şansını yakaladık. Gazın belli bir yere akması ise yeni dev bir gezegenin oluşum sürecini gösteriyor.”
Ekip ilerleyen yıllarda da bu diski izlemek istiyor. Önümüzdeki iki yıl içinde gezegeni saran diskin inceleneceği ve hatta kaybolabileceği düşünülüyor. Modele göre ilk gözlemden sonraki 15 yıl sonrasına kadar gezegenin görülmesi mümkün değil.
Bilimsel makale:
Journal Reference: Henning Avenhaus, Sascha P. Quanz, Michael R. Meyer, Sean D. Brittain, John S. Carr, Joan R. Najita. HD100546 MULTI-EPOCH SCATTERED LIGHT OBSERVATIONS. The Astrophysical Journal, 2014; 790 (1): 56 DOI:10.1088/0004-637X/790/1/56
