Güney gökküresi takımyıldızlarından Sunak doğrultusunda bulunan bu etkileyici gökyüzü manzarası göksel nesnelerden oluşan bir hazineye benziyor. Yıldız kümeleri, salma bulutsuları ve aktif yıldız oluşum bölgeleri yeryüzünden yaklaşık 4000 ışık yılında bulunan bu bölgede gözlenen zenginliklerin sadece bir kısmı. Bu güzel görüntü gökyüzünün bu bölgesinin şimdiye kadar alınmış en ayrıntılı halidir ve ESO’nun Şili’deki Paranal Gözlemevi’nde bulunan VLT Tarama Teleskopu kullanılarak gözlenmiştir.
Görüntünün merkezinde Sunak OB1 oymağının kalbini oluşturan yaklaşık otuz parlak yıldızı içeren NGC 6193 açık yıldız kümesi yer almaktadır.Parlak olan iki yıldız çok sıcak dev yıldızlardır. İkisi birlikte, yakındaki Çember Bulutsusu ya da NGC 6188 salma bulutsunun ana aydınlanma kaynağıdırlar.
Bir yıldız oymağı birbirlerine zayıf bir şekilde bağlı olan ve henüz ilk oluştukları bölgeyi tamamen terk etmemiş büyük bir yıldız topluluğudur. OB oymaklarında genellikle Güneş’ten yaklaşık 100 000 kez daha parlak ve 10 ila 15 kat daha ağır, çok genç mavi-beyaz yıldızlar bulunmaktadır.
Çember Bulutsusu moleküler bulut içerisinde RCW 108 olarak bilinen aktif yıldız oluşum bölgesi ile oymağın diğer kısımlarını birbirinden ayıran bölgeyi belirleyen karanlık ve parlak bulutlardan oluşan belirgin bir duvar gibidir [1]. RCW 108 etrafındaki bölge çoğunlukla hidrojenden — yıldız oluşumunun ana içeriği — oluşmaktadır. Bu tür bölgeler H II bölgeleri olarak bilinmektedirler.
NGC 6193’te bulunan yıldızlardan kaynaklanan mor-ötesi ışıma ve yoğun yıldız rüzgarları, çevredeki gaz ve toz bulutları içerisinde yeni nesil yıldızların oluşumunu tetikliyor gibi görünüyor. Bulut parçaları çökmeye başladıktan sonra ısınarak sonunda yeni yıldızları oluşturuyorlar.
Buluttan yeni yıldızlar meydana geldikçe, daha önceki yıldızlardan yayılan rüzgar ve ışımanın yanı sıra süpernova patlamaları nedeniyle de dağılmaya başlamaktadırlar. Bu şekilde, bu tür H II yıldız oluşum bölgelerinin yaşam süresi sadece birkaç milyon yılla sınırlanmaktadır. Yıldız oluşum süreci çok verimsiz bir süreçtir, toplanan maddenin sadece % 10’luk bir kısmı sürece katkı sağlar — geri kalanı uzaya tekrar atılır.
Çember Bulutsusu’nda ayrıca “sütun oluşumu” evresinin de erken dönemlerine dair işaretler bulunmaktadır, yani o da sonunda meşhur yıldız oluşum bölgeleri Kartal Bulutsusu (ünlü Yaratılış Sütunlarını içeren Messier 16) ve Huni Bulutsusu (NGC 2264’ün bir kısmı) gibi görünecek.
Bu tek göz alıcı görüntü aslında VLT Tarama Teleskopu ile dört farklı filtreden alınan 500’den fazla tekil görüntünün bir araya getirilmesiyle oluşturulmuştur.Toplam poz süresi ise 56 saatten fazladır. Bu bölgenin şimdiye kadar elde edilmiş en detaylı görüntüsüdür.
Notlar
[1] Ayrıca, bu bulutsu gökbilimciler arasında diğer özellikleri ile de meşhurdur, ESO tarafından gökbilimciler için bir araya getirilen bir yazılım koleksiyonu dağıtımının DVD kapağında bulutsunun bir önceki görüntüsü kullanılmıştır, Scisoft paketinin yeni sürümü ise birkaç hafta önce yayınlandı. O nedenle aslında burası Scisoft Bulutsusu’dur.
ESO-Türkiye (Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi – Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi, Mersin)
