ESO’nun Şili’de bulunan Paranal Gözlemevi’ndeki VLT Tarama Teleskopu (VST) Herkül gökada kümesinde bulunan büyüleyici, etkileşimli bir gökada topluluğu görüntüledi. Üç saatten kısa bir gözlemle elde edilen oldukça detaylı yüzlerce gökadanın ve yeni görüntünün netliği, yakın evrenin keşfinde VST’nin ve onun devasa kamerası OmegaCAM’in büyük gücünü doğrulamaktadır.
Abell 2151 olarak da bilinen Herkül gökada kümesi 500 milyon ışık yılı uzaklıkta Herkül takımyıldızında bulunmaktadır. Burası, pek çok açıdan diğer yakın gökada topluluklarına benzemiyor. Oldukça düzensiz şekline rağmen, özellikle genç, yıldız oluşumlu küresel gökadaların bulunduğu, görünürde büyük oval gökadaların bulunmadığı, farklı gökada çeşitlerini içermektedir.
Bu görüntü ESO’nun Şili’de bulunan Paranal Gözlemevi’ne yeni kurulan VST teleskopu ile alındı (VLT Tarama Teleskopundan İlk Görüntüler). VST, 268-megapiksel çözünürlüğe sahip, gökyüzünde çok geniş bir alanı görüntüleyebilen OmegaCAM ile donatılmış bir tarama teleskopudur. Normal olarak, sadece küçük teleskoplar buradaki gibi tek bir çekimde geniş alanları görüntüleyebilir, fakat 2.6 metrelik VST, çok geniş bir alana sahip olmasının yanısıra, çok keskin ve derin görüntüleri aynı anda ve hızlı bir şekilde elde edebilmek için Paranal’daki mükemmel şartlardan da yararlanmaktadır.
Görüntüde kütleçekim etkisiyle birbirlerine gittikçe yaklaşan ve çarpışarak tek bir gökada haline gelen gökada çiftleri ile çarpışma sonrası daha da büyüyen gökadalar görülebilmektedir. Sayısız etkileşim ve kümede bulunan gaz bakımından zengin çok sayıda sarmal gökada Herkül kümesindeki üyeleri uzak Evrendeki genç gökadalara benzetmektedir [1]. Bu benzerlikten dolayı, gökbilimciler Herkül gökada kümesinin nispeten genç bir küme olduğuna inanmaktadır. Burası gelecekte normal gökada komşularımızdan biri olan, daha yaşlı gökada kümelerine benzer bir yapıya dönüşecek canlı ve dinamik bir gökada topluluğudur.
Gökada kümeleri, daha küçük kümelerin kütleçekimsel kuvvetlerinden dolayı bir araya gelmeleriyle oluşur. Bu gruplar bir araya geldikçe küme daha yoğun ve şekil olarak daha küresel hale gelmektedir. Bu sırada gökadalar birbirlerine daha da yakınlaşmakta ve pek çoğu etkileşime geçmektedir. İlk grupta sarmal gökadalar baskın olsalar bile, sonuç olarak çarpışmalar gökadaların küresel yapısını bozarak, gaz ve tozlarını çıkartıp pek çok yıldız oluşumunu bastırmaktadır.
Herkül gökada kümesinin şu anda daha büyük bir yapının parçası haline gelen en az üç adet küçük kümeden ve gökada gruplarından oluştuğu düşünülüyor. Bununla birlikte, kümenin kendisi de diğer başka büyük kümelerle birleşerek bir süper gökada kümesi oluşturur. Bu büyük küme toplulukları, Evrendeki en büyük yapılardan bazılarıdır. VST’deki OmegaCAM’in geniş görüş açısı ve görüntü kalitesi, kümeler arasında yeterince anlaşılamamış etkileşimlerin yer aldığı gökada kümelerinin çevresindeki yapıları çalışmak için idealdir.
Bu güzel görüntü sadece Herkül kümesindeki gökadaları göstermekle kalmıyor, ayrıca arka fonda yer alan ve aslında bizden çok uzakta bulunan mat ve belirsiz gökadaları da gözler önüne seriyor. Ön tarafta bize daha yakın pek çok parlak Samanyolu yıldızının yanısıra poz süresi boyunca kameraya yakalanrak kısa izler bırakan bazı asteroidler de görüntüde yer alıyor.
Notlar
[1] Çok uzak evrendeki cisimler çok daha gençken görülebilmektedir, çünkü ışıkları bize ulaşana kadar milyarlarca yıl geçmektedir.
ESO-Türkçe (Çeviri: Elif Beklen-Süleyman Demirel Üniversitesi, Fizik Bölümü, ESON Türkiye Ekibi)
