NASA’nın Cassini uzay aracı Satürn’ün uydusu Enceladus’ta Dünya’daki okyanusların derin yerlerinde gözlenen hidrotermal etkinlikler olduğunu kanıtladı. Böylece ilk kez Dünya dışında başka bir yerde benzer hareketliliğin açık kanıtları elde edilmiş oldu.
NASA Bilim Projeleri Yönetimi’nden ortak yönetici ve astronot John Grünsfeld: “Bu kanıtlar bir yeraltı okyanusun var olduğunu ispatlar. Ama sadece bu değil, yüzey altındaki okyanus belki de canlı yaşamı için uygun ortam oluşturmaktadır” diyor ve ekliyor: “Bu olasılığın yanıtı aynı zamanda başka ve önemli bir sorunun yanıtını da verecektir: Evrende yalnız mıyız?”
Deniz suyu katı kayasal yüzeyle tepkimeye girer ve ortaya sıcak, maden yüklü çözeltinin gözlendiği bir oluşum olan hidrotermal hareketlilik oluşur. İki bilim dergisinde yayınlanan makalelerde, buzlu uyduda benzer süreç gerçekleşiyor olma durumu ele alınıyor. Eldeki veriler bunun doğru olduğu yönünde işaretler etmektedir.
Bu bilimsel dergilerden ilki olan Nature’de, Satürn Sistemi’nde mikroskobik kaya taneleri üzerindeki araştırma yayınlandı. Cassini verileriyle üretilen çalışmaya göre Enceladus’un yüzeyinin altındaki sıcak su içindeki çözünmüş mineraller, buldukları çatlaklardan yüzeye büyük bir hızla çıkarken daha soğuk suyla temas ederken aynı zamanda uzayın soğuk olması nedeniyle buz kristallerine dönüşüyor. Bu hareketlilik aynı zamanda dört yıl süren bilgisayar benzetimleri ve laboratuvar deneyleriyle de gösterildi. Böyle bir durumun olması için suyun 90 Celcius derece kadar sıcak olması gerekiyor.
Makalenin başyazarı Colorado Üniversitesi’nden Sean Hsu: “Buzlu uydunun yüzeyinden gayzerler yoluyla fışkıran ve okyanus tabanından gelen küçük kaya taneciklerini fark ettiğimiz için çok şanslıyız” diyor.
2004 yılında Satürn yörüngesine yerleşen Cassini uzay aracı, o zamandan bu yana kozmik toz analizörü (CDA) aletiyle büyüklüğü 6 ile 9 nanometre arasında değişen silikon bakımından zengin kum tanecikleri tespit etti. Bu tanecik verileri bilim insanlarına önemli ipuçları verdi.
Dünya üzerinde kum tanelerinin oluşmasının en iyi yolu belirli aralıklarla ortaya çıkan hidrotermal hareketliliktir. Benzer durum Enceladus’ta da gerçekleşiyor olabilir. Yüzeyin altındaki okyanusun dibindeki sıcak su yükselirken soğuk suyla karşılaşarak soğur. Yüzeyde çatlak bularak dışarı fışkıran tuzlu su kristalleşerek kum tanelerine dönüşür.
Araştırmacılar bu olayın gerçekleşebilmesi için Enceladus’un yüzeyinin çok gözenekli olması gerektiğini belirtiyor.
Geophysical Research Letters’da yayınlanan diğer araştırmada ise Enceladus’un güney kutbunda gözlenen gaz ve buz dumanındaki metan izine vurgu yapılarak hidrotermal hareketliliğin varlığını ele alıyor. Daha önce Cassini verileriyle modellenen püskürmelerde bol miktarda metana rastlanmıştı.
Ekip okyanus içindeki yüksek basınçta buzlu sıkı kafes örgülü kristal içinde metan moleküllerinin oluşabileceğini düşünüyor.
