Tokyo Üniversitesi ve Japonya Ulusal Astronomi Gözlemevi’nde (NAOJ) görevli bir araştırma ekibi 4 milyar ışık yılı uzaklıktaki bir gökada kümesi içinde kırmızı yıldız oluşturan gökadaların yerlerini saptadılar. Bunun için Subaru Teleskopu ile geniş açılı (panoramik) gözlemler yapıldı. Bilim insanları “yanan kırmızı gökadaların” bir gökadanın gençlik evresinden yaşlılık evresine geçişte ortaya çıktığına inanıyor. Gökadaların evriminde bu evrenin özel bir yeri bulunuyor.
Günümüzden 10 milyar yıl önce gökada doğumlarına daha sık rastlanıyordu. Gökadanın kütle çekimine giren daha küçük gökadalarla büyüyen gökadalar, küçük grupları ve ardından da büyük kümeleri oluşturdular. Birleşmeler sonucunda gökadaların fiziksel görünümleri değişti, tıpkı bir insanın büyürken değişen fiziksel görüntüsü gibi. Örneğin gökada kümelerinde yüksek yoğunluk çevrelerinde gruplananlar eliptik ya da dairesel şekline büründüğü gibi buralardan uzakta yer alanlar sarmal bir görünümdeydi. Gökadaların oluşumu ve gelişimi gökbilimin en önemli sırlarından biridir.
Gökadalar nasıl ve ne zaman oluşur ve şekillenir? Bu sorunun yanıtı için birçok gökbilimci erken evrende oluşmuş uzak gökada kümelerini araştırıyor. Dr. Yusei Koyama başkanlığındaki bir araştırma ekibi 4 milyar ışık yılı uzaklıktaki zengin küme CL0939+4713’ü gözlediler. Ekip kullandıkları hidrojen-alfa filtresiyle 4 milyar yıl önce yayılan iyonlaşmış hidrojenin izine rastladılar. Koyama’nın ekibi özel filtrelerle elde ettikleri görüntüleri dikkatle inceleyerek yapısında He gösteren 400’den fazla gökadanın görüntülerini karşılaştırdı. Böylesi gökadaların, çok sayıda yıldız oluşturan gökadalar olması muhtemeldir. Koyama ekibi şaşırtıcı bir beklemediklerinden daha fazla sayıdaki gökadanın kırmızı renkli olduğunu gördüler. Daha da ilginci bu kırmızı gökadaların kümenin merkezinin uzağında gruplanmalarıydı.
Bu bilgiler beraberinde yeni soruları getirdi. Kırmızı gökadaların fiziksel kökeni nedir? Neden bunlar kümenin merkezi dışında gruplanmışlar? Henüz bu soruların yanıtı bilinmiyor. Ama en azından H-alfa verileri kırmızı gökadalarda yeni yıldızların oluştuğunu gösteriyor. Bu nedenle kırmızı renklerdeki tozun eski yıldızlar tarafından üretilmiş olduğu düşünülüyor. Araştırmacılar ana kümenin güçlü kütle çekimi ile birçok kırmızı gökada gruplarının oluşmasına neden olduğu sanılıyor. Bu araştırma ile ulaşılan en önemli sonuçlardan biri de gökadanın özelliklerinin küme merkezinden uzaktaki seyrek yoğunlukta değişime uğramasıdır.
Araştırma ekibi aktif yıldız oluşumunun gözlenmediği eski gökadaların sayısı ile kırmızı gökadaların en çok nerede gruplandığını da ortaya çıkardı. Buna göre kırmızı gökadalar yaşlı ve genç gökadalar arasında bulunmaktadır. Yani gençlikten yaşlılığa geçişi üstlenmektedirler. Bu geçiş gökadaları çalışması ile gökadaların, gökada kümelerinin ve gruplarının evrimi ve gökadaların nasıl şekillendiğini anlamak için anahtar rol oynamaktadır.
Araştırma ekibi bu çalışma için Subaru Teleskopu’nun geniş-alan yeteneğini kullandı. Ekip kırmızı gökadaların fiziksel özelliklerinin belirlemek için yeni, bir gözlem yapmayı planlıyor. Bu günümüz evrenindeki gökadaların nasıl şekillendiğini anlamak açısından önemli bir çalışma olacak.
