ESA-Roscosmos ExoMars Yörünge Gaz İzleyicisi Mars’ın Valles Marineris kanyon sisteminin kalbinde önemli miktarda su tespit etti.
Mars yüzeyinin altına gizlenmiş olan su, Mars toprağının en üst kısmındaki hidrojenin (su içeriğinin bir ölçüsü) haritalanması ile bulundu.
Mars’ta suyun var olduğu bilinse de, çoğunlukla gezegenin soğuk kutup bölgelerinde buz olarak bulunur. Su buzu ekvator yakınındaki yüzeyde açıkta bulunmaz, çünkü buradaki sıcaklık su buzunun sabit kalabilmesi için yeterince soğuk değildir.
ESA’nın Mars Express’i de olmak üzere misyonlar Mars’ın daha düşük enlemlerinde -topraktaki toz tanelerini buzla kaplayan veya minerallerde hapsedilmiş olan- yüzeye yakın yerlerde küçük miktarlarda su buldu. Bununla birlikte, bu tür çalışmalar gezegenin yalnızca yüzeyini araştırdı ki daha derin alanlarda su depoları olabilir.
Moskova, Rusya Bilimler Akademisi Uzay Araştırma Enstitüsünden Igor Mitrofanov: “Elimizdeki aletlerle bu tozlu tabakanın bir metre altına bakabiliyoruz. Mars yüzeyinin altında neler olup bittiğini görebilir ve daha da önemlisi bilinmeyen su zengini ‘vahaları’ keşfedebiliriz” diyor.
“Valles Marineris kanyon sisteminde alışılmadık derecede büyük miktarda hidrojen bulunan bir alan olduğunu belirledik. Hidrojenin su moleküllerine bağlı olduğunu düşünürsek bölgenin yüzeye yakın kısmının %40’ını suyun oluşturduğunu söyleyebiliriz.”
Su zengini bölge yaklaşık Hollanda büyüklüğünde ve Mars’taki su avımızda umut verici olduğu düşünülen kanyon sisteminin bir parçası Candor Chaos’un derin vadileriyle örtüşüyor.
Nötronları İzlemek
Igor ve meslektaşları ışıktan daha çok nötronları tespit ederek Mars’ın toprağındaki hidrojen içeriğini Mayıs 2018 ile Şubat 2021 arasında alınan verileri analiz ederek haritaladılar.
Rus Bilimler Akademisi Uzay Araştırma Enstitüsünden Alexey Malakhov :“Nötronlar ‘galaktik kozmik ışınlar’ olarak bilinen yüksek enerjili parçacıkların Mars yüzeyine çarpmasıyla üretilir. Daha kuru topraklar ıslak olanlara göre daha fazla nötron yayar. Bu nedenle yayılan nötronlara bakarak toprakta ne kadar su olduğunu belirleyebiliriz” diyor.
“Valles Marineris’in merkezinin bir kısmının beklediğimizden daha fazla suyla dolu olduğunu gördük. Bu, düşük sabit sıcaklıklar nedeniyle su buzunun kuru toprak altında kalıcı olarak kaldığı Dünya’nın donmuş toprak bölgelerine çok benziyor.”
Buradaki su, buz veya topraktaki diğer minerallere kimyasal olarak bağlanmış şeklinde olabilir. Bununla birlikte diğer gözlemler Mars’ın bir bölümünde görülen minerallerin yeni gözlemlerin gösterdiğinden daha az, yüzde birkaç oranda su içerdiğini söylüyordu. “Bu da suyun daha çok buz şeklinde olma olasılığının daha yüksek olması demek” diyor Alexey.
Ekvator yakınındaki sıcaklık ve basınç koşulları nedeniyle Mars’ın bu bölgesinde su buzu genelde buharlaşır. Aynı durum kimyasal olarak bağlı su için de geçerlidir: minerallerin su kaybetmesini önlemek için doğru sıcaklık, basınç ve hidrasyon kombinasyonu olmalıdır. Bu, Valles Marineris’te suyu korumak için bazı özel ve henüz net olmayan koşulların mevcut olması gerektiğini ve bir şekilde yenilendiğini gösterir. Ne tür suyla karşı karşıya olduğumuzun anlaşılması için daha fazla gözlem yapılması gerekmektedir.
Gelecekteki keşifler
Gelecek Mars görevlerinin çoğu daha düşük enlemlere ineceğinden buralarda su depoları keşfedilebilir.
Mars Express, Mars’ın güney kutbu altında derin sıvı su depolarının yanı sıra, Mars’ın orta enlemlerinde yeraltında suyun olduğuna dair ipuçları bulmuş olsa da, bunlar yerin birkaç kilometre altına uzanıyor ve bu da onların yüzeye çıkarılmasını zorlaştırıyor.
Veriler ayrıca Valles Marineris bölgesine yapılacak insanlı keşif misyonları için daha cazip merkezler haline geliyor. Güneş Sistemindeki en büyük kanyon olan Valles Marineris, Dünya’daki Büyük Kanyona göre on kat daha geniş ve beş kat daha derin olup tartışmasız Mars’ın en dramatik manzarasıdır.
İnanılmaz bir olay bence bu insanlığı geliştirebilir hemde çok