Titanyum Havalı Cehennem Dünya

ESO’nun VLT tesisi ile ilk kez bir ötegezegende titanyum oksit tespit edildi

ESO’nun Çok Büyük Teleskop’unu kullanan gökbilimciler ilk kez bir ötegezegen atmosferinde titanyum oksit tespiti gerçekleştirdi. Sıcak-jüpiter gezegen WASP-19b etrafındaki bu keşif FORS2 aygıtının gücünü ortaya çıkarmaktadır. Bulgular beklenmedik ve sıcak dünyanın atmosferine ait kimyasal bileşen, sıcaklık ve basınç yapısı hakkında bilgiler sağlamaktadır. Sonuçlar Nature dergisinde yayınlanacaktır.

Bir ESO çalışanı ve TU Berlin’den yeni mezun olan Elyar Sedaghati liderliğindeki bir gökbilimciler ekibi ötegezegen WASP-19b’nin atmosferini ayrıntılı bir şekilde inceledi. Jüpiter’le aynı kütledeki bu dikkat çekici gezegen, yıldızına çok yakın bir yörüngede dolanmakta olup, bir turunu sadece 19 saatte tamamlamaktadır ve atmosfer sıcaklığının 2000 santigrat derece olduğu tahmin edilmektedir.

WASP-19b yıldızının önünden geçtiği sırada, yıldız ışığının bir kısmı gezegenin atmosferinden geçerek Yeryüzü’ne ulaşan ışık içerisinde bir parmak izi bırakır. Çok Büyük Teleskop üzerindeki FORS2 aygıtını kullanarak bu ışığı dikkatlice analiz eden ekip, atmosferde az miktarda titanyum oksit, su ve sodyum izine, bunun yanısıra küresel ölçekte dağılmış sise rastladılar.

“Bu tür molekülleri tespit edebilmek kolay bir iş değildir,” diyor ESO öğrencisi olarak bu projede 2 yılını harcayan Elyar Sedaghati. “Sadece oldukça kaliteli verilere değil, aynı zamanda özelleştirilmiş analiz yöntemlerine de ihtiyacımız var. Kullandığımız algoritma milyonlarca tayf içinde geniş bir aralıkta kimyasal bileşenleri, sıcaklıkları ve bulut ya da sis özelliklerini anlamamızı sağlıyor.”

Titanyum oksit Yeryüzü’nde nadir bulunmaktadır. Soğuk yıldızların ise atmosferlerinde bulunduğu bilinmektedir. WASP-19b gibi sıcak gezegenlerin atmosferlerinde ısı soğurucu gibi davranırlar. Miktar olarak yeterince fazla ise bu moleküller ısının atmosferden girişini ya da kaçısını engelleyerek, ısısal çevrime neden olurlar — sıcaklık atmosferin üst kısımlarında daha yüksek, aşağılarda ise daha düşüktür, yani normal durumun tersi. Yeryüzü atmosferindeki ozon da benzer bir rol oynamakta, stratosferde çevrime neden olmaktadır.

“WASP-19b’nin atmosferindeki titanyum oksit varlığı atmosferin sıcaklığı ve döngüsü üzerinde kayda değer etkilere neden olmaktadır,” diye açıklıyor İngiltere, Cambridge Üniversitesi’nden ekip üyesi gökbilimci Ryan MacDonald. “Ötegezegenleri bu kadar ayrıntılı bir şekilde inceleyebilmek ümit ve heyacan verici.”

Gökbilimciler WASP-19b gözlemlerini bir yıldan uzun bir süre devam ettirdiler. Gezegenin yarıçapındaki göreli değişimleri ötegezegenin atmosferinden geçen ışığı farklı dalgaboylarında inceleyerek ölçtüler ve gözlemleri atmosfer modelleri ile karşılaştırarak, ötegezegenin atmosferindeki kimyasal içeriğin farklı özelliklerini tahmin edebildiler.

Titanyum oksit gibi metal oksitlerin ve benzeri bileşenlerin varlığı hakkındaki yeni bilgiler ötegezegen atmosferlerinin çok daha iyi bir şekilde modellenebilmesini sağlayacak. Yakın gelecekte yaşama elverişli gezegenleri gözleyebilecek olan gökbilimciler daha gelişmiş modeller sayesinde gözlemleri nasıl yorumlayabilecekleri hakkında daha iyi fikirlere sahip olacaklar.

“Bu önemli keşif yenilenen FORS2 aygıtının tam da bu amaçla yapıldığının bir kanıtıdır,” diye ekliyor, yenileme projesini yürüten ESO’dan Henri Boffin. “Bu sayede, FORS2 yerden bu şekilde gözlemler yapabilecek en iyi aygıt haline geldi.”