NASA’nın Ay Yörünge Keşif Aracı (LRO) üzerindeki tayfölçeri kullanan Lyman Alfa Haritalama Projesi (Lyman Alpha Mapping Project-LAMP) ile bilimciler Ay’ın incecik atmosferinde soygaz helyum gazı olduğunu keşfettiler.
Bu gözlem Apollo 17’nin 1972’deki Ay Atmosferi Dağılımı Deneyi (LACE) ile ulaşılan arazi ölçümleriyle de uyum içerisindedir.
LRO, Ay yüzeyini ayrıntısıyla elde edebilmek için Ay çevresinde 50’den fazla uçuş yaptı. Aracın elde ettiği verileri değerlendiren LAMP ekibi, Ay yüzeyinin üstündeki incecik atmosferde helyum tespit edince gözlemleri, morötesi yayılımı incelemek üzere genişletildi.
LAMP ekibi başkanı Dr. Alan Stern: “Şimdi soru şu: Ay’daki helyum kayalardaki radyoaktif bozunmalar sonucunda mı salındı, ya da bir güneş rüzgarıyla mı geldi?”
“Bunun sorumlusu güneş rüzgarı olduğunu bulursak aynı işlemi diğer havasız yerlere de uygulayabiliriz.”
Gözlemlerle, böylesi bir dağılımın radyoaktif yolla yani, yüzey boyunca yayılan depremlerin etkisiyle yüzey altındaki helyumun serbest kalmasıyla da gerçekleşmiş olma olasılığı da araştırılıyor.
“Gelecekte Ay çevresinde hareket eden LAMP’ın görüş açısının helyum miktarını belirlemek için harika bir konumda olacağından daha net gözlemler yapılabilecek” diyor Stern. Gelecekteki araştırmaların bir konusu helyum miktarıdır. 1970’deki LACE gözlemleri ile şimdiki gözlemlerin karşılaştırılmasıyla helyum miktarının arttığı saptandı. Bu daha düşük yükseltilerdeki atmosferik soğumaya neden olan atomik dağılım ile açıklanabilir. LAMP enlemlere göre bu bolluğun ne oranda değiştiğini saptamaya çalışacak.
LACE’in gözlemi sırasında Ay yüzeyinde argon gazına da rastlanmıştı. Tayfölçümleri için bu oran çok küçük olsa da LAMP’ın gelecekteki gözlemleri argonu ve olası diğer gazları da tarayacak.
LRO ekibinden Richard Vondrak: “2009 yılında fırlatılan LRO, kendisinden beklenildiği gibi Ay üzerinde önemli keşiflerini sürdürüyor” diyor.
