Evinden Kaçan Yıldızlar
“Evlerini terk etmiş” bir yıldız ailesi keşfedildi. Keşif Avrupa Uzay Ajansının (ESA) Gaia misyonu verileriyle geldi.
Samanyolu’ndaki yıldızlar genellikle aileler gibi oluşur. Benzer yıldızlar hemen hemen aynı yerde ve neredeyse aynı zamanda doğarlar. Bu yıldızlar daha sonra yuvadan uçarak gökadanın geniş alanına yolculuğa çıkarlar. Küçük gruplar tamamen dağılırken büyük ailelerden gelenler benzer hareket eder ve birlikte yolculuk ederler.
Gaia ile birçok yıldız ailesi tespit edildi. Samanyolu’nda milyarlarca yıl boyunca dağılmadan kalmış yıldız grupları keşfedildi. Gökadamızın erken dönem oluşumunun izlerini gösteren eski yıldız hareketlilikleri haritalandı ve kozmik yuvamıza ait yıldız ailesi portresi oluşturuldu. Yıldız ailelerini inceleyerek yıldızların özellikleri ve davranışları belirlendi. Böylece gökadamızın nasıl evrimleştiği anlaşılmaya çalışıldı.
Benzersiz aile
Gaia verileri bilinenden çok fazla yıldız ailesinin varlığını ortaya çıkardı: 1000’den fazla genç yıldızdan oluşan dev aileler tuhaf davranış gösteriyor. Örneğin Ophion adlı aile kısa süre içinde dağılıp geriye boş bir yuva bırakacak.
ABD’deki Batı Washington Üniversitesinden (WWU) keşif makalesinin başyazarı Dylan Huson: “Ophion gökadanın dört tarafında gelişigüzel ve plansız bir şekilde kaçıp gidecek yıldızlarla dolu. Böylesi büyük bir aileden bu tür bir davranış beklenmez. Dahası bu büyük aile olması gerekenden daha kısa sürede dağılacak. Ophion, daha önce bildiğimiz hiçbir grup davranışına uymayan bir hareketlilik içinde” diyor.
Yeni Model
Dylan’ın ekibi Gaia’nın muazzam veri koleksiyonundaki sıra dışı durumlara bakmak için Güneş’e göre genç ve küçük kütleli yıldızları ortaya çıkaran bir model geliştirdiler. Gaia Net adını verdikleri modeli Gaia’nın veri yığınının bir parçası olarak yayınlanmış yüz milyonlarca yıldız tayfına uyguladılar. Aramayı yaşı 20 milyondan az ve küçük kütleli yıldızlara daraltınca Ophion öne çıktı.
ESA Gaia Projesi bilim insanı Johannes Sahlmann: “Genç yıldızlar için ilk kez böyle bir model denendi. Model muazzam yüksek kaliteli tayfölçer gözlem verileri nedeniyle başarılı oldu. Birçok yıldızın özelliklerini aynı anda güvenilir şekilde vermesi için ise henüz yeni. Bu tür gözlemler Gaia’nın benzeri görülmemiş başarılarından biridir” diyor.
“Bir diğeri ise Gaia’nın açık veri politikasıyla yeni ve işbirlikçi, disiplinlerarası bilimler için fırsatlar oluşturmasıdır. Ophion keşfi Gaia verilerini kullanarak yeni yöntemler geliştiren ve bilgisayar bilimlerinde bunları yenileyen lisans ve lisanüstü öğrencileriyle gerçekleşti.”
Sıra dışı davranışı çözmek
Soru şu: Ophion neden bu kadar sıra dışı davranıyor?
Bilim insanları olası birkaç yanıt üzerinde duruyor. Yıldız ailesi, genç yıldızlardan oluşmuş bazı büyük topluluklarının yakınında, yaklaşık 650 ışık yılı uzaklarında yer alıyor. Devasa komşu gruplardaki enerjik olaylar ve aralarındaki etkileşimler, yıllar boyunca Ophion’u etkilemiş olabilir.
Ayrıca geçmişte burada yıldızların patladığına dair işaretler de var. Bu süpernova patlamaları Ophion’dan maddeyi süpürüp götürmüş ve yıldızlarının eskisinden çok daha hızlı ve düzensiz hareket etmesine neden olmuş olabilir.
“Ophion ailesinin bu şekilde davranmasına neden olan şeyi tam olarak bilmiyoruz, çünkü daha önce buna benzer bir şey bulmamıştık. Bu şimdilik bir sır” diyor ABD’deki Kuzey Florida Üniversitesi’nden ortak yazar Marina Kounkel.
“Yıldız grupları ve onları nasıl bulacağımıza yönelik düşünme şeklimizi değiştiriyor. Önceki yöntemler, benzer şekilde hareket eden yıldızları bir araya getirerek aileleri tanımlıyordu, ancak Ophion bu yönteme uymuyor. Gaia’dan gelen devasa, yüksek kaliteli veri kümeleri ve bunları incelemek için kullanabileceğimiz yeni modeller olmadan, yıldız bulmacasının büyük bir parçasını kaçırmış olabiliriz.”
On yıldan fazla bir süre gökyüzümüzü haritalandırdıktan sonra, Gaia Mart ayında görevini sonlandırdı. Bu, uzay aracının gözlem zamanlarının sona erdiğini ancak biliminin yeni başladığını gösteriyor. Önümüzdeki yıllarda Gaia verileriyle çok daha fazla keşif bekleniyor.
Görsel telif: ESA/Gaia/DPAC
