Mars Yörünge Keşif Aracı (Mars Reconnaissance Orbiter-MRO) Mars yüzeyindeki kum tepeleri ve dalgaların birkaç metre yer değiştirdiğini ortaya koydu. Bu gözlemler gezegenin kumlu yüzeyinin düşünüldüğünden daha hareketli olduğunu gösteriyor.
John Hopkins Üniversitesi, Uygulamalı Fizik Laboratuarı’ndan Nathan Bridges: “Mars rüzgârı sandığımızdan daha fazla kum taşıma yeteneğine sahip. Daha önceden nispeten hareketsiz olduğunu sandığımız Mars kumlarının bu hareketliliği gezegene bakış açımızı tümden değiştiriyor” diyor.
Kırmızı toz fırtınaları tüm Mars üzerinde etkili ve daha büyük kum tanelerini bile hareket ettirme yeteneğine sahip. Daha önce bilim insanları kum tepeleri ve dalgalarının çok yavaş hareket ettiğini düşünüyorlardı.
 |
 |
| Mars’taki Herschel Krateri’nin 3 Mart 2007 ve 1 Aralık 2010 tarihlerindeki görüntüsünde kum tepeleri bir metre yerdeğiştiriyor.. (NASA/JPL-Caltech/Univ. of Ariz./JHUAPL) | Becquerel Krateri’ndeki kum dalgaları 24 Kasım 2006 ve 5 Eylül 2010 tarihleri arasında yaklaşık iki metre yer değiştirmiş. Beyaz çizgi bir dalganın ne kadar yerdeğiştirdiğini gösteriyor. (NASA/JPL-Caltech/Univ. of Ariz./JHUAPL) |
MRO 2005 yılında fırlatıldı. Uzay aracındaki Yüksek Çözünürlükteki Bilimsel Görüntüleme Aracı (HighResolution Imaging Science Experiment-HiRISE) ile alınan ilk görüntülerin karşılaştırılması kum tepeleri ve kum dalgalarının değişimlerini ortaya koyuyor. Geçen birkaç yıl içinde gezegenin birçok yerinde birkaç metrelik hareketlilik saptanmış bulunuyor.
Mars’taki ince havaya karşılık bir kum tanesinin hareketi için güçlü rüzgâr gerekir. Rüzgâr tüneli deneyleriyle kum taneciklerinin hareketi için Mars’taki rüzgârın hızının yaklaşık saatte 130 km olduğu belirlendi. Dünya için ortalama rüzgâr hızı saatte 16 km’dir. 1970 ve 1980’li yıllarda Viking araçlarının elde ettiği meteorolojik ölçümlere göre bu tür rüzgarların Mars’ta ender olduğunu gösteriyor. Mars kumullarının hareketliliğine ilişkin ipuçları ilk kez 1997 ile 2006 arasında çalışan Mars Global Surveyor ile elde edildi. Ancak uzay aracının kamera çözünürlüğü buradaki değişimleri tespit edemeyecek kadar düşüktü. Mars Keşif robotları 2004 yılında Kızıl Gezegenin yüzeyine indiğinde kum kaymasının ilk ipuçlarını keşfetti. Robotlardan sorumlu ekip aracın güneş panellerini kaplayan kum tanelerini görünce şaşırmıştı. Ayrıca robotun kumullarda bıraktığı izin bir süre kaybolduğu da görüldü. NASA’nın Jet İticileri Laboratuarı’ndan Mars Keşif Robotları ve Mars Yörünge Keşif Aracı ekip üyesi Matthew Golombek: “Kum taneleri bir yerden başka yere atlıyordu. Kumun hareket ettiğine yönelik net kanıtlar bulunuyordu” diyor. Mars’taki rüzgarın etkili olmadığı bölgelerde bulunuyor.
 |
 |
| Mars’taki Herschel Krateri’nin 3 Mart 2007 ve 1 Aralık 2010 tarihlerindeki görüntüsü. (NASA/JPL-Caltech/Univ. of Ariz./JHUAPL) | Mars’taki Herschel Krateri’nin 3 Mart 2007 ve 1 Aralık 2010 tarihlerindeki görüntüsünde kum tepeleri üç metre yerdeğiştiriyor.. (NASA/JPL-Caltech/Univ. of Ariz./JHUAPL) |
Bridges: “Hareket görmediğimiz kum tepeleri büyük parçacıklı ya da belki de yüzey katmanına yapışık durumda olabilir. Bu çalışmalar yüksek çözünürlükteki izlemelerin olumlu sonuçlandığını gösteriyor” diyor.
Bilim insanlarına göre görünüşte sabit görülen alanlar son on binlerce yıl içinde çok büyük ölçeklerde hareket etmiş olabilir. Mars yörünge düzlem eğimi önemli ölçüde değişebilir. Bu da Mars üzerinde Dünya üzerinde yaşanan iklim değişimlerine oranla daha büyük değişimlere neden olabilir. Mars kutuplarındaki buzullar içinde hapsolmuş karbondioksit, kum taşıyan güçlü rüzgârlar ile serbest kalıp atmosferin kalınlaşmasını sağlayabilir.
