Gökadamız merkezinden 2 milyon yıl önce yükselen gaz bulutlarını şimdi görebiliyoruz. Galaktik merkez yönünde yükselen ve gama ışınları altında kendini gösteren yapı beş yıl önce X-ışını ve radyo dalgaları gözlemleriyle fark edildi. Ama gökbilimcilerin yayılan ışınımın hızını ve bileşimini ölçmek için Hubble Uzay Teleskopuna ihtiyaçları vardı. Böylece bu dışarı süzülen kütle miktarını ve hareketin nedenini öğrenebilirlerdi.
Samanyolu merkezinden bir yıldız doğumu sırasında ya da süper kütleli bir karadelik çevresinden dışarı atılan maddeyi andıran kaçış için gökbilimciler iki senaryo öne sürüyor. Diğer gökadaların çekirdeklerinden yayılan yüklü parçacıkların akımlarıyla oluşan gaz rüzgârları bilinmesine karşılık kendi gökadamızda böyle bir akımı görmek için çok hassas ölçümlere ihtiyaç duyulur.
Baltimore Uzay Teleskopu Enstitüsü’nden Andrew Fox: “Diğer gökadaların merkezlerinden dışarı akışı görebiliyoruz. Uzak gökadalara göre 25.000 ışık yılı gibi oldukça yakınımızda gerçekleşen bulut akışlarını şimdi görebiliyoruz. Hem de en ön sıradan. Bu yapıların ayrıntılarını inceleyebiliyoruz. Oluşan kabarcığın büyüklüğünü hesaplayabiliyoruz ki bu oldukça büyük” diyor.
Samanyolu merkezini kuşatan dev loblar başta Fermi Gama-Işını Uzay Teleskopu tarafından fark edildi. Bunun gökada çekirdeğinde gerçekleşen şiddetli olayların ardından uzaya yüksek enerjili gama ışınlarının neden olduğu önerildi. Fox çıkışlar hakkında daha fazla bilgi almak amacıyla uzak bir kuasardan gelen morötesi ışığı temel alarak Hubble’ın Kozmik Kökenli Tayfçekeri’ni (COS) kullandı. Lobun sıcaklığı, hızı, genişleme miktarı, yapısı gibi özellikler COS ile belirlenebilir.
Fox’un ekibi Dünya’ya yakın olan lobun hızını uzaktakine göre hesaplamayı başardı. Buna göre dev balon galaktik merkezden saatte 3 milyon kilometre hızla uzaklaşıyor.
Uzay Teleskopu Bilim Enstitüsü’nden Rongmon Bordoloi: “Bu tam olarak iki kutuplu bir çıkış. Dışa doğru şişmiş ve bir ucu gökada merkezine bağlı koca iki balon” diyor.
COS gözlemleri gözlenen malzemenin gaz bulutu içinde dağıldığını belirledi. COS gazın yıldızların içinde üretilen ağır elementlerce zenginleştirilmiş ve fosil yıldız kalıntılarının izlerini gösteren silisyum, karbon, alüminyumun varlığını gösterdi.
COS sıcaklığı merkezde yaklaşık 18 milyon derece olan süper-sıcak gazın dışa doğru soğuyarak 17.500 dereceye kadar düştüğünü ölçtü. “Sıcak gaz gökada diskinden soğuyarak uzaklaşıyor” diyor Fox.
Tüm bu bilgilere uzaktaki kuasardan gelen ışığın bir balonu iğneyle deler gibi balonun içinden geçmesi sonucu ulaşıldı. Kütle miktarı ise alınan örneğin tam çözümlemesiyle hesaplanacak. Gökbilimciler bu enerjiye neden olan patlama ya da patlamaya neden olan cismin kökenini balonun çeşitli yerlerindeki kütle hızı ve miktarının karşılaştırılmasıyla öngörebilecek.
Çıkışlar için olası bir neden büyük yıldızların yaşamlarını bitiren süpernova patlamaları gösteriliyor. Başka bir senaryoya göreyse Samanyolu merkezindeki süper kütleli karadeliğe yakalanan bir yıldız ya da yıldız grubundan yayılan gaz çıkışı. Karadelik çevresinde oluşan patlamalar dışarı doğru savrulurken soğur. Gözlenen kabarcıklar gökadanın ömrüne göre oldukça kısa ömürlüdür. Dolayısıyla bu olay Samanyolu tarihi boyunca tekrarlanmış olmalıdır.
“Çıkışlar kesikli bir biçimde gerçekleşiyor gibi görünüyor. Bir yerde havaya uçan madde çıkışı hızlandırıyor olabilir. Başka kuasarlardan gelen ışığı temel alarak çıkışların antik olanlarını bulmamız mümkün olabilir” diyor Fox.
Galaktik rüzgârlar yıldız doğum fabrikası gibi işleyen M82 benzeri gökadalarda oldukça yaygın görülür. “yıldız oluşum miktarı ile bu gaz çıkışları arasında bir bağlantı var gibi görünüyor. Samanyolu yılda 1-2 yıldız üretebilmesine karşılık yakın komşu gökada yüksek miktarda yıldız üretebiliyor” diyor Fox.
