Pluto ve uydularıyla ilgili NASA/ESA Hubble Uzay Teleskopu verilerini inceleyen bilim insanları önemli ayrıntılara ulaştı. Buna göre Pluto ve büyük uydusu Charon ile diğer uydularının kendilerine göre bir yörüngeleri olduğu ancak bu hareketlerin karmaşık bir düzende olduğu belirlendi. Çalışmada ayrıca uydulardan birinin gizemli bir şekilde siyah renkle boyalı olduğu da saptandı.
Güneş Sistemi’nde yer alan öne çıkan uyduların neredeyse tamamının uydumuz Ay gibi kendi ekseni çevresindeki ve bağlı olduğu gezegenin yörüngesindeki dönüş süresi eşittir. Bu nedenle biz Ay’ın her zaman aynı yüzünü görürüz. Ancak Pluto için durumun farklı olduğu belirlendi.
Çalışmada Pluto’nun Nix ve Hydra uydularının iki karmaşık dönüşü olduğu tespit edildi. Bu da Pluto’dan bakan birine göre iki uydunun her zaman aynı yüzünü görmemesi anlamına gelmektedir. Gözlemci her gün uyduları farklı yüzüyle görecektir.
Diğer iki uydu Kerberos ve Sytx’de ise beklenen daha karmaşık durum söz konusu olabilir.
Kaliforniya Dünya-dışı Zeka Enstitüsü (Search for Extraterrestrial Intelligence, SETI)’den Mark Showalter: “Hubble gözlemlerinden önce kimse Pluto sistemindeki karmaşık dinamikleri bilmiyordu” diyor.
Bu küçük uyduların karmaşık hareketleri merkezdeki iki büyük cisim, Pluto ve Charon’dan kaynaklanmaktadır [1]. Araştırma ekibinden Doug Hamilton: “Bu iki cisim kendilerine yaklaşan uydulara daha güçlü kütle çekim kuvveti uygulayarak dönüş hareketlerini etkilemektedir. Üzerine uygulanan kütle çekimi değişken olan uydunun dönüşü de bundan etkilenecektir. Bu uyduların dönüşleri düzgün bir yuvarlak değil, bir yumurta şekilli olacaktır” diyor.
Pluto-Charon Sistemi’ndeki uyduların hareketi çift yıldız sistemlerindeki gezegenlerin nasıl davranış içinde olduğunu göstermektedir. “Böylesi ikili sistemlerin ortak özelliği kaotik hareketleri olabilir. Hatta bunun çift yıldızların çevresinde dolanan gezegenlerde yaşam arayışına bile farklılık getirebilir” diyor Hamilton.
Gökbilimciler bu karmaşık hareketi Pluto sisteminden gelen ışığın, iki küçük uydunun dolanımı nedeniyle oluşan, değişimle ölçtü. 2005 ve 2012 yılları arasında ölçülen parlaklık değişimlerinin açıklaması ancak bu uyduların yörüngelerinin kaotik olmasıyla açıklanabilir.
Görüntüler aynı zamanda Kerberos uydusunun kömür karası renkte olduğunu gösterdi. Bu renk diğer parlak uyduların tersidir. Göktaşı çarpmaları ya da tozun örttüğü uydu yüzeyinde farklı renk dağılımları görülebilir ancak Kerberos’in neden siyah bir yüzeyi olduğu belli değildir.
Uyduların karmaşık dönüşleri ortaya çıkarılan tek sürpriz değildi. Hubble gözlemlerinde üç uydu; Nix, Sytx ve Hydra’nın yörüngeleri arasında bir bağlantı olduğu ortaya çıkarıldı.
“Onların hareketi Jüpiter’in üç büyük uydusu gibi birbirine bağlı olduğu anlamına geliyor. Eğer Nix üzerinde oturursanız Sytx’in Pluto çevresinde iki kere, Hydra’nın üç kez dolandığına tanık olursunuz” diyor Hamilton.
Bu sırların çözümü için daha fazla veri gerekiyor. Bu da James Webb Teleskopu gibi gelişmiş bir teleskopla alınabilir. Ya da Yeni Ufuklar aracının yollayacağı veriler çözümün anahtarını verebilir [2].
“Yeni Ufuklar Temmuz ayında Pluto’yu ayrıntılarıyla gözleyecek. İşte o zaman Hubble verilerinin anlamı daha da artacak” diyor Showalter.
Notlar
[1] Küçük uydular Pluto ve Charon’un ortak kütle merkezi çevresinde dolanmaktadır. Charon Pluto’nun sekizde biri, Ay ise Dünya’nın seksende biri kütlesindedir.
[2] NASA’nın Yeni Ufuklar uzay sondası Pluto ve uyduları ile Kuiper Kuşağı cisimlerini incelemek amacıyla 2006’da fırlatıldı. Araç 14 Temmuz 2015’de Pluto-Charon sisteminin yakınından geçerek Pluto’nun yüzey haritasını üretecek.
