Bir süre önce sözünü ettiğim güzel haberi vermenin zamanı geldi. ESO-Türkiye test yayınına başladı. Haberi Türkçeleştiren ve ESO sayfasını Türkçeleştirmek için uğraş veren Arif Solmaz’ı buradan kutluyor ve böylesine güzel çalışmaların devam etmesini diliyorum.
Gökbilimciler biraz da şanslarının yardımıyla APEX Teleskobu ile ilk kez uzak bir gökadadaki yıldız doğum bölgelerinin boyutu ve parlaklığıyla ilgili doğrudan ölçüm yaptı. Hedefteki gökada öyle uzak bir yerde bulunuyor ki ışığı bize 10 milyar yılda ulaşıyor.
Genel olarak gökadalar birbirlerini etkileyebilen sosyal yapılar olarak düşünülebilir. Ancak NASA/ESA Hubble Uzay Teleskobu böylesine dostça etkileşimde değil, tersine saldırgan bir gökadayı belirledi. ESO 306-17 olarak kodlanmış grup birçok aktif topluluğun son kalıntılarıdır.
Geçmişe bakmak. Belki de zamanda yolculuk budur. Kuasarların ve uzak gökadaların merkezlerindeki karadeliklerin aktif ve çok güçlü oldukları belirlendi. Bu karadelikler 100 milyon ile 10 milyar güneş kütleli olup çevrelerinde yoğun olarak gaz ve toz bulutu dolanmaktadır.
NASA’nın Chandra X-Işınları Gözlemevi ile bir gökadadaki süper kütleli bir karadelikten güçlü rüzgârlar nedeniyle fışkıran gazı görüntüledi. Bu keşif gökadaların merkezlerinde bulunan karadeliklerin gökadaların gelişiminde önemli rol oynadığını gösteriyor.
Gökbilimciler evrenin ilk zamanlarında oluşmuş bir yıldız keşfetti. Yıldız büyük patlamadan sonra ikinci kuşak içinde oluşmuş. Yaşlı yıldız bizden 290 bin ışık yılı uzaklıktaki yaşlı yıldızları içinde barındıran Yontar (Sculptor) cüce gökadasında bulunuyor.
Samanyolu’ndaki yıldızların dörtte birinden fazlası başka bir sistemden gelmiş. Yeni yapılan bir çalışmaya göre bu yıldızlar Samanyolu ile birleşen 6 cüce gökadaya ait. Büyük gökadaların daha küçük gökadaların birleşmeleri sonucu oluştuğu düşünülüyor.
Sabah kalktığınızda evinizin arka tarafındaki bahçede dinazor gördüğünüzü düşünün. Gökbilimciler tam da buna benzer bir gökada keşfettiler: 10 milyar yıl önce oluşmuş ve bir arada bulunan bir gökada kümesi. Bunlar birleşip büyük gökada oluşturmadan bozulmadan kalmış bir kümedir.
Samanyolu dışında gizlenmeyi başarmış en ilkel yıldız ESO’nun Çok Büyük Teleskobu ile ortaya çıkarıldı. İlk yıldızların Büyük Patlama’dan yani bir süre sonra ortaya çıkmaya başladığı düşünülüyor. Bu yıldızlar hidrojen ve helyumdan oluşmuştur ve yapılarında metal elementler oranı çok azdır.
Geçtiğimiz ay 14 Ocak’ta göreve başlayan kızılötesi teleskop WISE ile 4 farklı nesneye ait yeni görüntü elde edildi: bir kuyrukluyıldız, patlayan bir yıldızdan oluşmuş bulut, Andromeda Gökadası ve yüzlerce gökadadan oluşmuş bir küme.