Gökbilimciler ilk kez süper Dünya sınıfındaki bir gezegenin atmosferini analiz etmeyi başardı. NASA/ESA Hubble Uzay Teleskopu verilerini yeni bir teknikle kullanan araştırmacılar 55 Cancri e adlı gezegenin atmosferinin su buharından yoksun, kuru olduğunu belirledi. Buna göre gezegen atmosferi çoğunlukla hidrojen ve helyumdan oluşuyor.
İngiltere’deki Londra Üniversitesi Akademisi (University College London, UCL) bilim insanları tarafından yönetilen uluslararası bir ekip tarafından hedeflenen 55 Cancri e, şimdiye kadar keşfedilen Dünya kütlesine en yakın gezegendir. Bizden 40 ışık yılı uzaklıktaki gezegen sekiz Dünya kütlesindedir [1].
Araştırmacılar gözlem verilerine Hubble’ın Geniş Alan Kamerası-3 (WFC-3) ile ulaştı. Böylece ilk kez bir süper-Dünya’nın atmosferi analiz edildi. Gezegenin atmosferinde bol miktarda hidrojen ve helyum ölçülmesine karşılık su buharının izine rastlanmadı. Bu sonuçlara yeni geliştirilmiş işleme tekniğiyle ulaşıldı.
Ingo Waldmann ve Marco Rocchetto ile çalışma içinde yer alan UCL doktora öğrencisi Angelos Tsiaras: “Bir süper-Dünya atmosferindeki gazları görmek için tayfsal parmak izlerini taradık. 55 Cancri e atmosferindeki hidrojen ve helyum bolluğu, oluştuğu dönemde kendini saran gazın bulutsu kaynaklı olduğunu göstermektedir” diyor.
55 Cancri e gibi süper-Dünyaların gökadamızda üyesi en bol bulunan gezegen sınıfı olduğu düşünülüyor. Bu sınıfın üyeleri Dünya’dan daha büyük kütleli olmasına karşılık gaz devlerine oranla çok daha küçüktürler. Hubble’ın WFC-3 kamerasıyla daha önce iki süper-Dünya’nın atmosferi mercek altına alınmış, ancak bir sonuca ulaşılamamıştı [2].
55 Cancri e yıldızına çok yakın dolandığından alışılmadık bir süper-Dünya üyesidir. Gezegenin bir yılı sadece 18 saat olup yüzey sıcaklığı 2000 0C derece dolayındadır. Gezegenin yıldızına çok yakın olması ve bize göre yıldızının önünden geçiş süresinin çok kısa olması araştırmayı kolaylaştıran ve yeni analiz yönteminin kullanılmasına neden olan bir durumdur.
Yıldızın çevresinde bu kadar kısa sürede dolanan gezegenin atmosferinden süzülerek gelen yıldızının ışığı birçok ipucu taşır. Bu ipuçlarını ele alan araştırmacılar gezegen atmosferinin tayfını elde ettiler.
UCL’den Giovanna Tinetti: “Bu sonuç bir süper-Dünya atmosferinin nasıl olabileceği hakkında fikir vermektedir. Gezegen nasıl oluştu ve evrimleştiğini, diğer süper-Dünya gezegenleriyle ilgisinin ipuçları elimizde” diyor.
Dikkatleri çeken bir başka madde ise hidrosiyanik asit varlığı oldu. Bu ise karbonca zengin gezegene işarettir.
55 Cancri e gezegeninin atmosferini incelemek için kimyasal model geliştiren Belçika’daki Leuven Üniversitesi’nden Olivia Venot “Hidrosiyanik asit, karbon ve dolayısıyla da bol miktarda oksijenin var olması demektir” diyor.
UCL’den Jonathan Tennyson: “Gelecekteki yeni nesil teleskoplarla birkaç yıl içinde bu gezegen atmosferi ayrıntılı incelenebilir. Bu durumda hidrosiyanik asit ve diğer moleküllerin varlığı onaylanırsa, gezegenin karbon zengini ve çok egzotik bir yer olduğu teorisi desteklenir. Kötü haber ise hidrosiyanik asitin yaşamı desteklemeyecek kadar zehirli olmasıdır” diyor.
Notlar
[1] Kütle ve yarıçapa dayalı modellere göre gezegen karbon zengini olmalıdır. Bu nedenle 55 Cancri e aynı zamanda “elmas gezegen” olarak da bilinir.
[2] Hubble geçiş yöntemiyle 2014 yılında GJ1214b ile HD97658b adlı iki süper Dünya’yı izledi. Gözlemler sonucunda gezegenlerin atmosferinde hidrojenden daha ağır ve kalın bulutlarla sarılı molekül izine rastlanmadı.
Gerçekten hoş bir konu olmuş 🙂