Bir karadelik çevresine etkisi ne boyuttadır ya da çevresindeki maddenin karadeliğe etkisi nedir? Bu soruların yanıtları için bol araştırma, istatistiksel veri ve model gerekiyor. Bunlardan biri de Kanada’daki Alberta Üniversitesi fizikçilerinden geldi.
Üç uluslararası uzay ajansının 20 yıllık verilerini kullanan araştırmacılar yıldız kütleli karadeliklerin yer aldığı ikili sistemlerde gözlenen X-ışını patlamalarını incelediler. Sonuçlara göre karadelikleri çevreleyen malzeme diskinde güçlü rüzgârlar oluşuyor. Önceki çalışmalarda güçlü rüzgârların sınırlı yerlerde gözlendiği belirtiliyordu.
Çalışmanın baş yazarı doktora öğrencisi Bailey Tetarenko: “Rüzgârların oluşması karadeliğin maddenin bir kısmını tükettiği anlamına gelmektedir. Modellerimizin birinde rüzgârların karadeliğin yemeğinin %80’ini uzaklaştırdığını belirledik” diyor.
Yıldızların büyüklüğüne göre karadelikler 3 ile 150 kilometre yarıçapında olup, herşeyi yiyebilen canavarlardır. Çalışmanın ortak yazarı Doç. Gregory Sivakoff: “Işık bile karadelikten kurtulamaz. Süper öldürücü karadelikler olarak nitelendirilen çok büyük canavarlar gökadaların evrimini etkilemektedir. Böylesi bir karadelik bile boyutu açısından Güneş Sisteminden daha küçük bir alan kaplar. Buna karşılık son derece şaşırtıcı etkileri vardır” diyor.
Uzaydaki rüzgârların nedeni ne? Bu şimdilik bir sır. Prof. Craig Heinke: “Burada manyetik alanların önemli rol oynadığını düşünüyoruz. Bu rüzgârların anlaşılması için geniş çapta bir araştırma yapmamız gerekiyor” diyor.
Meraklısına makale adresi: B. E. Tetarenko, J.-P. Lasota, C. O. Heinke, G. Dubus & G. R. Sivakoff. Strong disk winds traced throughout outbursts in black-hole X-ray binaries. https://www.nature.com/articles/nature25159
