Gökbilimciler Samanyolu merkezindeki süper kütleli karadelikte büyük X-ışını patlaması tespit etti. NASA’nın Chandra X-ışını Gözlemevi’nin fark ettiği olay, karadeliğin davranışını ve çevresindeki yapı hakkında soru işaretlerine neden olmaktadır.
Yay A* (ingilizce kısaltması Sgr A*) olarak bilinen Samanyolu merkezindeki süper kütleli karadelik yaklaşık 4,5 milyon güneş kütlelidir.
Gökbilimciler Yay A* yakınında G2 adlı bir gaz bulutu tespit etmiş ve bunun karadelikle etkileşimini yakın takibe almıştı.
Massachusetts Amherst Kolej’den araştırmacı Darly Haggard: “Ne yazık ki G2 gaz bulutunda beklediğimiz havai fişekler oluşmadı. Ancak doğanın şaşırtıcı etkisi kendisini yine gösterdi ve başka bir patlama gördük” diyor.
14 Eylül 2013’de Haggard ve ekibi Yay A* yakınında normalden 400 kat daha parlak bir X-ışını parlaması belirledi. Bu, Yay A* yakınındaki 2012 yılında görülen X-ışını parlamasına göre üç kat daha fazla bir patlamaydı. 20 Ekim 2014’de görülenden ise 200 kat daha parlaktır.
Gökbilimciler G2’nin 2014’de karadeliğe 24 milyar kilometre yaklaştığını tahmin ediyor. Chandra’nın 2013’de kaydettiği G2 parlamasına göre yeni patlama yüz kat daha parlaktı.
Araştırmacılar Yay A* yakınındaki bu büyük patlamayı iki ana kuramla açıklamaya çalışıyor. İlki bir asteroidin karadeliğin çok yakınında sokulması ve büyük kütle çekimi kuvveti nedeniyle parçalanmasıdır. Karadeliğin büyük çekim kuvveti nedeniyle yörüngesi bozulan asteroit geri dönüşü olmayan bir yola girdi ve yitip gitmeden önce gözlenen X-ışınlarını üretti.
Massachusetts Enstitüsü araştırmacılarından Fred Bagaboff: “Bir asteroit birkaç saat içinde karadelik tarafından parçalarına ayrılabilir. Patlamanın şiddeti bu olasılığı dikkate almamızı sağlıyor” diyor.
Büyük bir asteroidin patladığını savunan bu kuramın tutması için gökbilimcilerin yeni kanıtlar bulması gerekiyor.
İkinci kuram ise Yay A* çevresini saran gazı manyetik alan çizgileriyle sıkıca paketleyerek sıkıştırmış olabileceği yönündedir. Bu alan çizgileri bazen yüksek X-ışınlarının doğmasına neden olur. Bu tip manyetik fişekleri Güneş’te de görürüz.
Almanya’daki Max Planck Enstitüsü’nden Gabriele Ponti: “Böylesi ender görülen olaylar bize evrenin en tuhaf cisimlerinin yapılarını ve davranışlarını anlama şansı verir” diyor.
Yay A* yakınında güçlü manyetik alana sahip olan bir nötron yıldızının üzerindeki çalışmalarda G2 gözlemleri çok önemli veri sağlamıştır. Bu magnetar uzun süreli X-ışını patlaması yaşamaktadır. Chandra verileri ayrıca bu magnetar çalışmalarına da ışık tutmaktadır.
