Karadelikler iki türde incelenir: bir milyon ile birkaç milyar kütleliler ve birkaç düzine güneş kütleli olanlar. Gökbilimciler bu iki türün arasında orta kütleli karadelikler olduğuna inansalar da bunlardan şimdiye kadar ancak birkaç tane bulunabildi.
Maryland Üniversitesi ile NASA’nın Goddard Uzay Uçuş Merkezi’ndeki gökbilimciler orta kütleli sınıfından 5000 güneş kütlesinde bir karadeliğin varlığına ilişkin yeni kanıtlar buldu. Böylece orta kütleli karadeliklere yeni bir aday eklendi.
Daha önce Ağustos 2014’de NASA’nın Rossi X-Işını Zamanlama Tarayıcısı (Rossi X-ray Timing Explorer, RXTE) verileri kullanılarak 400 güneş kütleli bir karadelik keşfedilmişti. Yeni çalışmada aynı yöntem kullanıldı. Zamanlama ölçümlerinde Avrupa Uzay Ajansı’nın XMM-Newton uydusu verilerinde de yararlanıldı.
Maryland Üniversitesi ve NASA Goddard’da çalışan Dheeraj Pasham: “Bir açıklama yapmak gerekirse, bu sonuç karadeliklerin tüm ölçeklerde olduğunu söyleyebiliriz. Farklı bir alet ile aynı sonuca ulaşmamız kullandığımız yöntemin güvenilir olması demektir” diyor.
NGC1313X-1 olarak bilinen yeni orta kütleli karadelik adayı, yakın evrendeki en parlak X-ışını kaynakları arasında yerini aldı. Bu ultra-parlak X-ışını kaynaklarının neden çok parlak oldukları henüz açıklanamamıştır. Bazı bilim insanlarına göre orta kütleli karadeliklerin aktif süreçte madde sürtünmesi ve X-ışınları nedeniyle yüksek miktarda ışıma gerçekleşiyor.
NGC1313X-1’in yaydığı X-ışını havai fişek gösterişi Pasham ve arkadaşları tarafından iki kez gözlendi. Bunlardan biri dakikada 27,6 kez diğer dakikada 17,4 kez parladı. İki oranının neredeyse 3:2 olması parlamanın mükemmel olduğunu gösterir. M82X-1’de Ağustos 2014’de gözlenen çok daha parlak olup yine 3:2 oranındaydı.
Gökbilimciler bir saat mekanizması gibi ortaya çıkan 3:2 oranının neyi gösterdiğini henüz bilmiyor. Ancak bunun yıldız kütleli karadeliklerle orta kütleli karadelikleri ayırt eden bir oran olduğunu düşünüyor. Pasham’a göre parlamanın nedeni büyük kütle çekimi nedeniyle karadeliği çevreleyen maddeden kaynaklanıyor.
3:2 oranları karadeliğin kütlesi hakkında bilgi verebilir. Büyük kütleli karadelikler daha az sıklıkta yanıp sönerken küçük kütleli olanlar daha yüksek frekansta yanıp sönerler.
Çalışma ekibinden Francesco Tombesi: “Karadelikler evren orkestrası içinde, yıldız kütleli karadelikler keman ve süper kütleli karadelikler kontrbas ise orta kütleli karadelikler viyolonsel olarak düşünülebilir” diyor.
Pasham ve ekibi benzer yöntemle yakın gelecekte 3:2 oranına sahip daha fazla orta kütleli karadelik adayı bulabilir.
“Yöntemimiz modellerden bağımsızdır. Bu güçlü bir nedendir. Henüz salınımların nedenini bilmiyoruz” diyor Pasham.
Pasham ve ekibi NASA’nın 2016 yılında fırlatacağı nötron yıldızlarının yapısını araştıracak NICER uydusu ile birkaç orta kütleli karadelik adayını incelemeyi planlıyor.
