ESO’nun Şili’deki La Silla Gözlemevi’nde bulunan 1.54-metrelik Danimarka teleskopu bir yıldızlar-arası bulut içinde yıldızların oluştuğu esnada karmaşanın hakim olduğu zamanı gösteren NGC 6559’un çarpıcı bir görüntüsünü yakaladı.
NGC 6559 yeryüzünden yaklaşık 5000 ışık-yılı uzaklıkta, Yay takımyıldızı doğrultusunda yer alan bir gaz ve toz bulutudur. Parıldayan bölge daha yaygın yüz ışık-yılı genişliğindeki ünlü komşusu Denizkulağı Buutsusu’na (Messier 8, Üçüncü Görüntü:Deniz Kulağı Bulutsusu) göre sadece bir kaç ışık yılı boyunda, görece daha küçüktür. Ünlü komşusundan dolayı genellikle gözden kaçsa da, NGC 6559 bu yeni görüntüde daha ön plandadır.
NGC 6559’un bulutlarındaki gaz genellikle yıldız oluşumu için hammadde görevi gören hidrojendir. Bu bulutsu içerisindeki bölge yeterince madde kazandığında, kendi kütleçekimi altında çökmeye başlar. Bulutun merkezi giderek yoğunlaşır ve ısınır, ta ki yıldız doğuncaya ve termo-nükleer füzyon başlayıncaya kadar. Hidrojen atomları birleşerek helyum atomlarını oluştururlar ve yıldızların parlamasını sağlayan enerjiyi ortaya çıkarırlar.
Buluttan meydana gelen bu parlak sıcak genç yıldızlar hala çevrelerinde bulunan bulutsudaki hidrojen gazına enerji sağlarlar [1]. Gaz bu enerjiyi tekrar dışarıya atarak görüntünün merkezine yakın yerde iplik şeklindeki kırmızı bulutu meydana getirmektedir. Bu nesne salma bulutsusu olarak bilinmektedir.
Ancak NGC 6559 sadece hidrojenden oluşmamaktadır. Bunun yanı sıra karbon, demir veya silikon gibi daha ağır katı toz parçacıkları da içermektedir. Kırmızı salma bulutsusunun yanındaki mavimsi bölge bulutsu içerisindeki mikroskopik parçacıkların yeni oluşan yıldızdan çıkan ışığı — birçok farklı yöne — yansıtmasıyla ortaya çıkmıştır. Gökbilimciler buna yansıtma bulutsusu adını verir, bu tür nesneler genellikle mavi renkli görünürler çünkü saçılma ışığın bu kısa dalgaboylarında daha etkilidir [2].
Çok yoğun bölgelerde, toz arkasındaki ışığı tamamen engeller, görüntüde bu tür bölgeler sağ ve sol alt taraftaki karanlık ve dolambaçlı ayrık bölgeler olarak yer almaktadır. Bulutsu boyunca gözlem yapmak ve arka taraftaki nesneleri görebilmek için gökbilimcilerin bulutsuyu, soğurulmayan daha uzun dalgaboylarında gözlemesi gerekmektedir.
Samanyolu sayısız sarımsı yaşlı yıldızıyla görüntünün arka planını doldurmaktadır. Bunlardan bazıları NGC 6559’daki toz nedeniyle daha sönük ve kırmızımsı görülmektedir.
Bu göz alıcı yıldız oluşumu bölgesi Şili La Silla’da bulunan 1.54-metre çapındaki Danimarka Teleskopu üzerinde bulunan Danimarka Sönük Nesne Tayfçeker ve Kamerası ile görüntülenmiştir. Bu ulusal teleskop La Sill’da 1979’dan beri kullanımda olup şimdilerde yenilenerek uzaktan kontrol edilen bir son teknoloji ürünü teleskopa dönüştürülmüştür.
Notlar
[1] Bu genç yıldızlar genellikle O ve B tayf türünden olup yüzey sıcaklıkları 10 000 ila 60 000 K arasındadır. Yaydıkları yüksek enerjili mor-ötesi ışık hidrojen atomlarını iyonize etmektedir.
[2] Rayleigh saçılması İngiliz fizikçi Lord Rayleigh onuruna verilmiştir, ışığın kendi dalgaboyundan çok daha küçük madde parçacıkları tarafından yayılması esnasında gerçekleşir. Işığın kısa dalgaboylarında çok daha etkindir, bu dalgaboyu görünür tayfın mavi renkli tarafında düşmekte olup, sonuç yayılan ışığın mavimsi olarak görünmesidir. Aynı mekanizma ile bulutsuz bir günde gökyüzü mavi renkli olarak görünmektedir.
ESO-Türkiye (Arif Solmaz, Çağ Üniversitesi – Uzay Gözlem ve Araştırma Merkezi)
