Bugün ESO kızılötesinde bir tarafı parlak diğer tarafı sönük görünen az bilinen sönük bir bulutsu olan Gum 19’un bir görüntüsünü ilk kez gösteriyor. Parlak olan bölge sıcak hidrojen gazı V391 Velorum denilen bir süperdev mavi yıldız tarafından aydınlatılıyor. Yeni yıldız oluşumu bu görünümde V391’in solundaki aydınlık ve karanlık madde çemberi içinde meydana gelmektedir. Bu yeni doğmuş yıldızlar binlerce yıl sonra V391 Velorum’un bir süpernova şeklinde patlayarak ölmesiyle birleşecek ve muhtemelen Gum 19’un şu andaki Janus-benzeri görünüşünü değiştirecektir.
Gum 19 Vela (Yelken) takımyıldızı doğrultusunda yaklaşık 22 000 ışık yılı uzaklıkta bulunmaktadır. Gam 19 takma adı, güney gökküresinde HII (H-iki olarak okunur) bölgeleri denilen ilk önemli taramayı gerçekleştiren Avusturalyalı astrofizikçi Colin S. Gum’ın 1955 yılındaki makalesinden türetilmiştir. HII iyonlaşmış veya hidrojen atomlarının elektronlarını kaybedeceği bir büyüklüğe kadar enerjisinin arttırıldığı, hidrojen gazını ifade etmektedir. Bu bölgeler iyi bilinen dalgaboylarında (veya renklerde) salma yaparlar, böylece bu kozmik bulutlar kendilerine özgü parlaklıklarını verirler. Ve gerçekten biz izlemeden önce çok uzun zaman gemiş olsa da, zaman geçtikçe bu HII bölgelerinin şekilleri ve yapıları yeryüzündeki bulutlar gibi değişmektedir. Şimdilik bu görüntü Gum 19’u düşeye yakın parlak bölgede bulutsuyu boydan boya kesen “uzay-zamanda bir yırtık” gibi bilim-kurgusalımsı bir yapıya sahipmiş gibi göstermektedir. Ona bakınca muhtemelen iki renkli bir melek balığı veya karanlık bir yeri işaret eden bir oka benzediğini görebilirsiniz.
Gum 19 nesnesinin bu yeni görüntüsü ESO’nun Şili La Silla’da çalışan Yeni Teknoloji Teleskopu’na (NTT) bağlı olan SOFI adı verilen kızılötesi aleti ile alınmıştır. La Silla’nın kuzeyindeki Paranal’da ESO’nun Çok Büyük Teleskop gözlemevinde bulunan “baba” alet ISAAC’tan sonra SOFI, ISAAC’ın oğlu anlamına gelmektedir. Bu bulutsuyu kızılötesinde gözlemek gökbilimcilere en azından toz parçaları arasından onu görebilme imkânı vermektedir.
Gum 19’un aydınlatma gücüne yakıt sağlayan fırın, devasa büyüklükte, aşırı sıcak bir yıldız olan V391 Velorum’dur. En fazla görünür ışığın kavurucu mavi renk aralığında parlamaktadır – V391 Velorum adeta 30 000 santigrat derece civarındaki yüzey sıcaklığıyla övünmektedir. Bununla birlikte bu büyük kütleli yıldız değişken bir doğaya sahiptir, bundan dolayı bir değişen yıldız olarak sınıflandırılmaktadır. V391 Velorum’un parlaklığı Gum 19’un bileşimi ve ışık salınımına katkı sağlayan madde kabuklarının dışarıya atılmasını içeren güçlü aktivite sonucunda zaman zaman aniden değişebilmektedir.
V391 Velorum gibi büyük ölçekli yıldızlar çok uzun süre yanarak parlamazlar, ve görece kısa süreli bir yaşamdan sonra bu devler yaklaşık 10 milyon yıl içinde bir süpernova olarak patlarlar. Patlama sayesinde ısıtılan çevredeki bulutsu maddesinin şekli ve rengi kökünden değiştirilebilmekte ve bu patlamalar ışık şiddetinde tüm gökadayla geçici olarak rekabet edebilmektedirler. Aslında V391 Velorum’un ölüm çığlıkları Gum 19’u tanınmaz hale getirebilir.
Bu düzensiz süperdevin komşuluk sınırı içindeki yıldızlar yine de gelişmeye devam etmektedirler. HII bölgeleri kendi kütleçekimi altında çökmeye başlamış olan büyük miktardaki gaz ve toz içindeki aktif yıldız oluşum alanlarını ifade etmektedir. Milyonlarca yıl içinde – kozmik zaman ölçeğinde çok kısa bir süre – küçülen bu madde düğümleri sonuçta merkezlerinde çekirdek birleşmesi reaksiyonlarını ateşlemek için gerekli olan yüksek yoğunluğa ulaşacaklardır. Bu yeni doğan yıldızlardan taşan taze enerji ve yıldız rüzgarları Gum 19’un gaz halindeki görünümünü de değiştirecektir.
Kaynak: ESO-Türkçe
müthiş bir görüntü.