Kuyruklu yıldızlar çoğu filmde Dünya için tehdit olarak gösterilse de henüz Dünya’yı büyük ölçüde tehdit eden bir nesne yok. Elenin kuyrukluyıldızı iç Güneş Sistemi’ni ziyarete gelen ilk kuyruklu yıldız değil. Bundan önce de nice kuyrukluyıldızlar iç sistemi ziyaret etti. Elenin 16 Ekim 2011’de Dünya’ya olabileceği en yakın uzaklıktan geçiş yapacak: 35 milyon km kadar uzaklıktan.
Gökbilimde adı C/2010 X1 olarak verilen Elenin ilk kez 10 Aralık 2010’da New Mexico’daki gözlemevini uzaktan Lyubertsy-RUSYA’dan izleyen bir gözlemci tarafından keşfedildi. Elenin o sırada Dünya’ya 647 milyon km uzaklıktaydı. Elenin de diğer kuyrukluyıldızlar gibi o tarihten bu yana Güneş’e doğru yaklaşmaktadır.
NASA bilim insanları konuyla ilgili en fazla sorulan soruları derleyip bir düzenleme yaptılar. NASA’nın Jet İticileri Laboratuarı’ndaki Yer Yakını Nesneleri İzleme Programı’ndan Don Yeomans ve NASA’nın Ames Araştırma Merkezi Astrobiyoloji Enstitüsü’nden David Morrison bu sorulardan bazılarını derlediler.
Elenin Kuyrukluyıldızı Hakkında En Sık Sorulan Sorular
Elenin ne zaman Dünya’ya çok yakın olacak?
Elenin 16 Ekim 2011’de Dünya’ya gelebileceği en yakın noktaya ulaşacak ve bu durumda parlaklığı maksimuma ulaşacak. Bu noktadayken bize uzaklığı ise 35 milyon km olacak.
Elenin kuyrukluyıldızının Dünya’ya uzaklığı Ay’ın uzaklığından daha küçük olabilir mi?
Elenin’in Dünya’ya uzaklığı hiçbir zaman 35 milyon km’den daha küçük olmayacak. Bu uzaklık ise Dünya-Ay uzaklığının 90 katından fazla bir uzaklık demek.
Kuyrukluyıldızın geçişi bizi etkiler mi? Dünya üzerinde oluşabilecek bir gel-git etkisiyle tektonik levhalar etkilenir mi?
Don Yeomans: “İnternette bazı sayfalarda Elenin’in geçişinin ve bu geçiş sırasında diğer gökcisimleri ile aynı hizaya gelmesinin Dünya’yı etkileyeceği ve çeşitli sonuçlar oluşturacağına ilişkin yanlış bilgiler bulunuyor. Diğer gökcisimleri ile Elenin’in aynı hizaya gelmesi oldukça anlamsız, saçma ve zorlama bir bilgi. Böyle bir şeyin olması bile Dünya üzerindeki dengeleri değiştirmeyecektir” diyor ve devam ediyor:
Elenin hem bizden uzakta geçecek hem de küçük bir nesne. Kuyrukluyıldızlar yoğun nesneler değildir. Bunlar yoğunluğu az, birbirine gevşek bağlı maddeler birliği ya da kirli bir kartopunu andırırlar.”
“Yani mütevazi büyüklükte bir kartopu 35 milyon km uzağımızdan geçecek. Bu geçişin Dünya üzerinde ölçülemeyecek kadar küçük bir etkisi olacak. Bu etki otomobilimin okyanusta oluşturacağı gel-git etkisi kadardır.”
Üç gün boyunca Elenin’in Güneş ışığını engelleyeceği ve karanlıkta kalacağımızı duydum. Bu doğru mu?
Yeomans: “Böyle bir şey mümkün değil” diyor.
Astrobiyolog David Morrison bu soruya başka bir soruyla yanıt veriyor. 1 392 082 km çapındaki Güneş’i 3-5 km çapındaki Elenin’in kapatması için bu uzaklıktan kapatması mümkün mü?
Ay’ın Dünya ile Güneş arasına girerek gerçekleştirdiği güneş tutulmasını düşünelim. Ay’ın çapı yaklaşık 4000 km’dir ve bize olan 400 000 km uzaklıktan görünür büyüklüğü Güneş’in büyüklüğüyle neredeyse aynıdır. Elenin’in Güneş’i örtebilmesi için Uluslar arası Uzay İstasyonu’nun olduğu kadar yakınımızdan geçmesi gerekir ki Elenin çok ama çok daha uzaktan 35 milyon km uzaktan geçecek.
Elenin kuyrukluyıldızıyla ilgili bir kahverengi cüce kuramı duydum. Kütlesi diğer kuyrukluyıldız olan Honda’nın yörüngesini etkileyebilir mi? Bu Elenin’in kütlesini belirlemek için kullanılabilir mi?
Morrison bu kuyrukluyıldızla ilgili bir kahverengi cüce kuramı olmadığını söylüyor. “Bir kuyrukluyıldız bir kahverengi cüce değildir. Gökbilimciler bir cismin kütlesini ölçmek için başka bir cisme uyguladığı kütle çekiminden yararlanırlar. Ama bu etki bir kuyrukluyıldız için çok küçüktür.
Siyah ya da kahverengi cüce dış güneş sisteminde olsaydı herhalde onu göremezdik?
Morrison: “Hayır, bu doğru değil. Dış güneş sisteminde bir kahverengi cüce olsaydı onu kızılötesi ile ve diğer nesneler üzerindeki etkisi nedeniyle tespit ederdik. Güneş Sistemi’nin herhangi bir yerinde kahverengi cüce yok, aksi durumda bunu zaten fark ederdik. Ayrıca siyah cüce gibi bir şey yoktur.”
Elenin kuyrukluyıldızını ne zaman çıplak gözle görmeye başlayacağız? Hale-Boop gibi bir kuyrukluyıldız geçişi görmeyi özledim.
Yeomans: “Elenin çıplak gözle görülebilir mi doğrusu bilmiyoruz. Ama küçük bir dürbün ve karanlık bir gökyüzünde Ekim ayının başlarında görülebilir. Ancak önümüzdeki birkaç on yıl içinde Hale-Bopp gibi parlak bir kuyrukluyıldız göremeyeceğiz.
Bu kuyrukluyıldız güzel bir gösteri sunabilir. Ancak Dünya üzerinde herhangi bir etkisi söz konusu değil. Bu kuyrukluyıldız gökbilimcilere güzel bir çalışma olanağı sunacak. Elenin’in binlerce yıl süren soğuk yüzeyini görmek için sabırsızlanıyoruz.”
Bu kuyrukluyıldız NASA bilim insanları tarafından ‘wimpy’ olarak adlandırıldı. Neden?
Yeomans: “Güvenli bir şekilde uçup gidecek olan kuyrukluyıldızın nasıl görüneceği hakkında konuşuyoruz. Yakınımızdan geçen bir nesne –1997’deki Hale-Bopp gibi- çıplak gözle izlenebilecek kadar gökyüzünde çevresini aydınlatabilir. Ama Elenin’i görmek için iyi bir dürbüne ve karanlık bir geceye ihtiyaç var.”
Neden Elenin hakkında fazla konuşulmuyor? Elenin küçük olduğu ve endişelenecek bir şey olmadığı kamuyla neden paylaşılmıyor?
Elenin kuyrukluyıldızı küçük ve sönük olduğu için basının dikkatini çekmedi. Yeni keşfedilen birçok kuyrukluyıldız hakkında da bilgi verilmiyor. Elenin hakkındaki yanlış bilgiler internet ortamında hızla yayıldı. NASA sayfalarında Elenin hakkında oldukça fazla bilgi bulabilirsiniz. (Bakınız: http://www.astronomidiyari.com/?p=3907) Dünya’ya tehdit oluşturabilecek yakın nesneler programı için NASA’nın AsteroidWatch sayfasını izleyebilirsiniz.
NASA Elenin gibi birçok kuyrukluyıldızı gözlediğini duydum. Bu doğru mudur?
NASA yer ve uzay teleskoplarıyla düzenli olarak Dünya’ya yakın geçecek olan asteroitleri ve kuyrukluyıldızları izler. Bu nesnelerin keşfi ve izlenmesi Yakın Dünya Nesneleri Gözlem Programı (Near-Earth Object Observations Program) ile gerçekleşir.. Bunların gezegenimiz için potansiyel tehlike oluşturup oluşturmadığına bakılır. Daha fazla bilgiyi http://neo.jpl.nasa.gov/ adresinde bulabilirsiniz.
Ancak ne ABD Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA) ne de JPL’in görevi Elenin ya da başka kuyrukluyıldızları gözlemek değildir. Gözlemlerin çoğu dünyadaki amatör gökbilimciler tarafından yapılır. Elenin’in keşfinden bu yana doğal olarak çok fazla gözlemcinin hedefi olmuştur.
JPL sitesinde Elenin kuyrukluyıldızının yörünge şeması dikkatimi çekti. Yörüngedeki bazı açılar çok keskin, diğer kuyrukluyıldızlarda da böyle midir?
Birçok kişinin basit bir görsel araç olduğunu fark etmediği bu çizimde kuyrukluyıldızın yörüngesinin ortaya çıkmasına çalıştık. Son zamanlarda Güneş’e yakın daha yumuşak açılı yörüngeleri çizdiysek bile bu doru bir yörünge oluşturmak için kullanılan bilimsel bir program değil. Böyle bir cismin uzun zaman aralıkları verilerek yapılan yörünge çizimleri çok doğru olmayabilir. Daha ayrıntılı bilgi Yeni Ufuklar uzay aracının sayfasından alınabilir.
