Dünya’da bir yerde kuvars bulunması haber değeri taşımaz. Plajlardaki kumlarda, çeşitli kayalarda bolca bulunan kuvarsı bir gezegenin bulutlarında keşfetmek ise bilimsel açıdan önemlidir. Camdan, mikroçip üretimine, saatlere kadar oldukça yaygın kullanılan kuvars Webb teleskopu yardımıyla bir gezegenin bulutlarında gözlendi.
Gökyüzünde ışığı çeşitli yönlerde yansıtan, gözünüzü kamaştıran bir bulut olduğunu hayal edin. WASP17 b’deki bulutlar tam da böyle. Bulutta ışığı her yöne yansıtan kuvars tanecikleri o denli küçük ki 10 bin tanesi ancak bir insan saçı kalınlığında. Webb teleskopu ile bir gaz devi gezegende nanometre büyüklüğünde silikat zerrelerden (SiO2) oluşan bulutlar olduğu keşfedildi. Keşif aynı zamanda gezegenin atmosferi hakkında önemli bilgiler vermektedir.
Silikon ve oksijen bakımından zengin olan silikatlar, Güneş sistemindeki karasal cisimlerle birlikte Yer ve Ay yüzeyinde bolca bulunur. Gök adamızda da oldukça yaygın bulunan silikatlar daha önce ötegezegen ve kahverengi cücelerin atmosferinde de rastlanmıştı. Ancak bu gezegende gözlenen silikat saf halde olmayıp, magnezyum açısından zengindir.
Yedi Jüpiter hacminde olmasına karşın yarı Jüpiter kütlesindeki WASP-17 b, bilinen en kabarık ve büyük ötegezegenlerden biridir. Yıldızı çevresinde 3.7 günde dolanan gezegen iletim spektroskopisi yöntemiyle incelenmeyi kolaylaştırır. İletim spektroskopisi gezegen atmosferinden sızan yıldız ışığının filtreleme ve saçılma etkisini ölçen bir tekniktir.
James Webb Teleskopu ile WASP-17 sistemi 10 saat boyunca gözlendi ve gezegen atmosferinden süzülen 5-12 mikronluk orta kırmızı-öte ışığın 1275’den fazla parlaklık ölçümünü topladı. Ekip, gezegen yıldızın önündeyken teleskopa ulaşan ışığın dalga boyunu, yıldızınkinden çıkararak atmosfer tarafından engellenen ışığın dalga boyunun miktarını hesapladı.
Sonuçta ortaya gezegenin bulutlarında magnezyum silikatlardan veya alüminyum oksit gibi diğer olası yüksek sıcaklıklar oluşmuş, beklenmeyen mükemmel özellikli kuvars bileşiği çıktı.
Yeryüzünde bulutlarda gözlenen mineral tozları çeşitli etkilerle yüzeyden süpürülür. Ancak WASP-17 b’de durum bu değildir. Gözlenen kuvars bulutlarda oluşmuştur. Gezegen atmosferindeki 15000C gibi yüksek sıcaklık ve Dünya yüzeyine göre binde bir oranındaki basınç etkisiyle katı kristaller sıvı hale dönmeden doğrudan gaz haline dönüşebilir (Dünya’da naftalinin, Mars’ta su-buzunun sıvılaşmadan doğrudan buharlaşması gibi).
WASP-17 b gibi dev gezegenlerin atmosferi genellikle hidrojen ve helyum çoğunlukta olmak üzere su ve karbon dioksit barındırır. WASP-17 b atmosferindeki kuvarsın miktarı olduğu henüz bilinmiyor. Gezegen yıldızına kilitli olduğundan bir yüzü çok sıcakken diğer yüzü daha soğuktur. Bu nedenle sıcak bölgelerde oluşan bulutlar soğuk tarafa çok yüksek hızlı rüzgârlarla taşınıyor olmalıdır.
