Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü’nde (Caltech) görevli gökbilimciler cüce gezegen 2007 OR10’un yaklaşık yarısının su buzuyla kaplı olduğunu belirledi. Gökbilimcilere göre bunun nedeni bir zamanlar su buzu püskürtmüş volkanlar. Yeni veriler kırmızımsı cüce gezegenin yavaş yavaş uzaya karışan ince bir metan atmosferiyle kaplı olabileceğini de ortaya koydu.
Çalışma ekibinden Prof. Mike Brown: “Bir zamanlar içinde su püskürten volkanları ile bir atmosferi olan bu küçük dünya, yavaş yavaş atmosferini kaybederek donmuş ve ölü bir gezegen geldi” diyor.
Pamuk Prenses (snow white), Brown’un eski bir yüksek lisans öğrencisi Meg Schwamb’ın doktora çalışmasının bir sonucu olarak güneş sisteminde keşfedilen Pluto’nun yarısı boyutlarında olan en büyük beşinci cüce gezegendir. Brown aynı zamanda Haumea adındaki başka bir cüce gezegeninin yüzeyinde de kırılmış buzla kaplı olduğunu tahmin etmişti, bu beyaz renkten dolayı ‘Pamuk Prenses’ takma ismini kullandı.
Fakat kısa süreli gözlemler sonucunda Pamuk Prenses’in aslında kırmızımsı nesnelerden biri olduğu anlaşıldı. Güneş Sistemi’ndeki diğer cüce gezegenler gibi kırmızı. Bu cüce gezegen Kuiper Kuşağı’ndaki buzlu nesneler içinde yer alan bir grubun en büyük üyesidir. Araştırmacılar Pamuk Prenses’in diğerlerinden daha büyük olduğunu ve kuşakta daha yüzlerce hatta binlerce gruplar arasında 400’den fazla cüce gezegen olabileceğini düşünüyor.
Brown: “Tüm bu cüce gezegenler aslında bize her zaman bir şeyler anlatmak istiyor. Henüz ne söylemeye çalıştıklarını bilmediğimizden hayal kırıklığı içindeyiz.”
Geçtiğimiz sonbaharda Brown ve ekibi 2007 OR10’a daha yakından bakabilmek için Şili’deki 6.5 metrelik Macellan Bade Teleskopu’nu kullandılar.
Sonuçta beklendiği üzere cüce gezegenin kırmızı olduğu görüldü. Ancak bir sürpriz onları bekliyordu: tayfölçere göre yüzey su buzuyla kaplıydı. “Şok olduk. Çünkü su buzu kırmızı renkte değildir” diyor Brown. Dış güneş sistemindeki nesnelerde yaygın olarak görülen su buzu her zaman beyaz renktedir.
Tüm bunlara karşılık elimizde su buzuyla kaplı olmasına karşılık kırmızı görünen bir cüce gezegen daha var: Quaoar. Brown 2002’de keşfedilen bu gezegenin keşif çalışmalarına yardımcı olmuştu. Kar Beyazı’ndan biraz küçük olan Quaoar’ın yeterince büyük bir atmosferi ve yüzeyinde donmuş katı haldeki buza sahiptir.
Ancak Quaoar, Pluto ve Eris kadar büyük değildir. Bundan dolayı metan, karbonmonoksit ya da azot gibi uçucu bileşenleri tutamaz. Quaoar oluşumundan birkaç milyar yıl sonra atmosferini kaybetmeye başladı ve şimdi bir miktar metan kalıntısına sahip. Kırmızımsı rengin nedeni ise metanın etki altında kaldığı uzaydan gelen ışımadır (radyasyon). Soğuk bir sabah çimi kaplayan don gibi yüzeyi buzla kaplı olan Quaoar’ın yüzeyi ışıma etkisiyle pembeleşir.
2007 OR10’dan alınan tayölçümleri de bu cüce gezegende Quaoar’dakine benzer bir sürecin gerçekleştiğini gösteriyor. Brown: “Bu kombinasyon –Kırmızı ve su- bize metan bilgisini veriyor. Biz Pamuk Prenses’in yavaş yavaş son nefesini vermekte olduğunu görüyoruz. Son dört buçuk milyar yıldır süren atmosfer kaybı devam ediyor” diyor.
Pamuk Prenses verileri su buzunun varlığını açıkça ortaya koymasına karşılık henüz metanın varlığı için net bir şey söylemiyor. Bunun için gökbilimciler Keck gibi daha büyük teleskopa sahip bir gözlemevi kullanmak zorundalar. Pamuk Prenses’de gerçekten metana rastlanırsa bu büyük nesneler ile cüce gezegenler arasındaki ince sınırdaki Quaoar’a yeni bir nesne daha katılacak demektir.
Brown ve ekibi henüz resmi bir adı olmayan 2010 OR10’a şimdilik Pamuk Prenses diyorlar. Lakabı da bu çok kırmızı nesneyi tanımlamak için yeteli görünüyor. Brown: “Su ve buzun olduğu, metanın varlığından kuşkulandığımız bu cüce gezegenin 2007 OR10 adı gökbilimciler için açıkça pek iyi durmuyor. Biz çalışmalara başlarken Pamuk Prenses’in bu kadar ilginç bir yer olacağını tahmin etmiyorduk. Şimdi önemli olduğunu biliyorum” diyor.
California Institute of Technology
