NASA’nın Şafak (Dawn) aracı Güneş Sisteminin oluştuğu dönemden kalan asteroit kuşağındaki en büyük cisim olan Ceres’in en yakın yörüngesine girdi. Bununla birlikte oldukça çarpıcı bilgiler iletmeye başladı.
Uzay aracının yolladığı son görüntülerde Occator kraterinin çevresi görülüyor. Araç bu sırada diğer yörüngelerine göre Ceres’e yüzlerce kat daha yaklaşmış oldu.
Bu parlak bölge Şafak daha Ceres’e ulaşmadan 2015’de fark edildi. Cüce gezegenin yüzeyi genel olarak karanlık iken kraterin merkezi yörüngeden fark edilecek kadar parlaktı. Bilim insanları bu alanda tuz-buz karışımı olduğunu düşünüyor. Gökbilimcilere bu süreci kriyovolkanizm (cryovolcanism)* olarak adlandırır.
Yeni gözlemler şüpheleri doğruluyor. Tuz, sodyum karbonat veya soda külünden oluşur. Gökbilimciler Ceres’in yüzeyinin altındaki su yüzeyinde tuz depoları olduğunu düşünüyor. Şafak’ın yeni yörüngesi Ceres’deki jeolojik etkinlikleri daha net gözleyebilecek. Ceres uydumuz Ay’ın dörtte biri büyüklüğündedir.
Kısaca Şafak Aracı
Şafak aracının yeni yörüngesi NASA’nın şimdiye kadar ulaştığı en yakın yörüngelerden biridir. Daha önce Lunar Prospector aracı Ay yüzeyinden sadece 32 km kadar uzağına girmeyi başarmıştı. Ancak araç sonraki manevrasında başarısız olmuştu.
Şafak 2007’de fırlatıldı. 2011’de dev asteroit Vesta’ya ulaştı. Vesta’nın yüzeyini derinlemesine inceledi ve yüzey haritasını elde etti. Eski su akıntılarını gösterdi. Vesta’nın patates görüntüsünün de büyük bir çarpışmanın izi olduğunu kanıtladı.
Şafak 2012’de deneysel iyon motorlarını kullanarak yönünü Ceres’e çevirdi. 2015’de Ceres’e ulaştı. Bu ise Şafak’ı Dünya-Ay sisteminin dışında iki farklı cisme ulaşan ilk araç olma unvanını getirdi.
Şafak görevi bitene kadar Ceres yörüngesinde kalacak. Böylece cüce gezegen hakkında çok ayrıntılı bilgi edinilecek. Bir zamanlar büyük bir asteroit olduğu düşünülen Ceres’in okyanustan oluşmuş ilkel gezegen olduğu düşünülüyor.
Araç, yeni yörüngesinde cüce gezegenin yüzeyinde hâlâ sıvı bulunduran yer olup olmadığını ve varsa bunun okyanusun bir parçası mı olduğunu algılayabilir. Gerçekte durum böyleyse yaşamın oluşumu için gerekli nitelikleri barındıran cisimler arasında Ceres’de girebilecek.
*Bir volkanın su, su buharı ile birlikte katı parçacıklar arasında hapsedilmiş gazı püskürtmesiyle aldığı ad. Ceres’deki bu volkanın yüzey altından su ve tuz çıkarttığı düşünülüyor.
