Ölü yıldızlar yaşam için uygun ortamlar oluşturabilir. Böylesi ortamlar önümüzdeki on yıl içinde tespit edilebilecek. Yeni bir kuramsal çalışmaya göre beyaz cüce yıldızların çevresinde Dünya benzeri gezegenlerin olabileceği ortaya çıktı. Bundan önceki çalışmalarda araştırmacılar Güneş benzeri bir yıldızın çevresinde dolanan Dünya benzeri gezegenleri tarıyordu. Aynı şekilde beyaz cücelerin çevresindeki gezegenlerin atmosferlerinde de oksijen olabileceği ortaya kondu.
Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nden Avi Loeb: “Dünya dışı biyolojik izleri arayacağımız ilk yer belki de beyaz cüceler olmalı” diyor.
Güneş gibi bir yıldızın ölmesiyle dış katmanları uzaya savrulurken geriye kalan sıcak çekirdeğe beyaz cüce deniyor. Tipik bir beyaz cüce Dünya büyüklüğündedir. Yavaş yavaş soğuyan artık yıldız, yeterince uzun bir süre –milyarlarca yıl- yakınındaki bir gezegene ısı ve ışık vermeyi sürdürür.
Bir beyaz cüce Güneş’e göre çok daha küçük ve sönük olduğundan çevresindeki bir gezegende sıvı suyun olması için yıldıza çok yakın olması gerekir. Kuramsal açıdan böylesi bir gezegenin yıldıza uzaklığı yaklaşık 1,5 milyon km ve yörünge döneminin de 10 saat olması gerekir.
Bir yıldız beyaz cüceye dönüşmeden önce kırmızı dev haline gelir ve yakınındaki gezegenleri yok eder. Bu nedenle beyaz cüce çevresindeki bir gezegenin yaşam alanı içinde daha sonra görülmesi gerekir. Gezegen gaz ve tozun yeniden oluşturmasıyla –ikinci nesil- ya da daha uzak bir noktadan içeriye göç etmesiyle yaşam alanı içinde ortaya çıkabilir.
Beyaz cücelerin yaşam alanı içindeki bu gezegenleri görmemiz gerekir. Beyaz cücelerin yüzeylerindeki ağır metallerin bol olması, çevresindeki gezegenlerin önemli bir kısmının da karasal olması anlamına gelir. Loeb ve Dan Maoz (Tel Aviv Üniversitesi) 500 yakın beyaz cücenin yaşam alanı içinde gezegen olabileceğini belirledi.
Bu gezegenleri görebilmenin en kolay yolu geçiş yöntemini kullanmaktır. Bu yönteme göre gezegen yıldızının önünden geçerken yıldızın ışığının parlaklığını azaltır. Bir beyaz cüce Dünya büyüklüğünde olduğundan, Dünya büyüklüğündeki bir gezegenin önünden geçmesi ışığın önemli oranda azalmasına neden olacaktır.
Daha da önemlisi gezegenlerin atmosferleri ancak geçiş yöntemine göre incelenebilir. Beyaz cücenin yaydığı ışığın gezegenin karanlık diski üzerinden geçerken atmosferi bazı ışınları emer. Böylece atmosferinde su buharı ya da oksijen gibi yaşam için önemli kimyasal bileşenlerin olup olmadığı gözlenebilir. (1)
Dünya’da bitkiler sürekli olarak oksijen üretir. Gökbilimcilerde benzer oluşumlar için gezegenlerde oksijen arar. Uzak bir gezegenin atmosferindeki oksijenin varlığı gezegende yaşamın olduğuna ilişkin önemli bir kanıttır.
Önümüzdeki 10 yıl içinde fırlatılması planlanan NASA’nın James Webb Uzay Teleskopu (JWST) ile uzak gezegenlerin atmosferlerindeki gazlar daha kolay belirlenebilecek. Loeb ve Maoz bir beyaz cüce yörüngesindeki yaşam alanı içinde yer alan gezegenin JWST ile birkaç saatlik incelenmesi sonucunda oksijen ya da su buharı gibi yaşam için önemli bileşenlerin ortaya çıkacağını vurguluyor.
“JWST yakın bir gelecekte yerleşim için en uygun gezegeni bulacağını vaat ediyor” diyor Maoz.
CfA’dan Courtney Dressing ve David Charbonneau tarafından yapılan son araştırmada kırmızı cüce (düşük kütleli ve soğuk bir yıldız türü) bir yıldızın yaşam alanı içinde Dünya benzeri gezegenler olabileceğini ortaya koydu(2). Güneş’ten daha küçük ve sönük ancak beyaz cüceye göre daha büyük ve parlak olan kırmızı cüce çevresindeki gezegenden zayıf bir imza alınabilir. JWST’nin gezegenin atmosferini işleyebilmesi için yüzlerce saat boyunca yörünge geçişleri gözlemesi gerekir.
Astronomi Diyarı notu:
(1) Böylesi bir çalışma daha önce Dünya için yapıldı. Dünya’dan Ay’a ulaşan ışığın saçılması göz önüne alınarak yapılan çalışmada Dünya’da yaşam olduğu belirlendi. Böylece kuramın işe yaradığı ispatlanmış oldu. Ayrıntı için bakınız: VLT Yeryüzünde Yaşamı Yeniden Keşfetti
(2) Bu konuda aşağıdaki haberlere göz atabilirsiniz:
