Aralarında Sabancı Üniversitesi bilim insanlarından Ünal Ertan ve Şirin Çalışkan’ın yer aldığı bir araştırma ekibi, Hubble teleskopu verilerinden bir nötron yıldızına ilişkin daha önce görülmemiş, olağandışı kırmızı-ötesi ışık yayılmasını gözledi. Bu, ya nötron yıldızını çevreleyen toz ve gaz diski olduğuna ya da nötron yıldızından çıkan ve yıldızlararası gaza çarpan yüksek enerjili rüzgârın varlığı ile açıklanabiliyor.
Nötron yıldızları, radyo ve yüksek enerjili emisyonlarda, örneğin X-ışını üzerinde çalışılsa da bu çalışma nötron yıldızlarının kırmızı-ötesi dalga boyu verileriyle de bilgi sunacağı anlamına geliyor.
Gözlem, Pennsylvania State Üniversitesi (Pensilvanya Eyalet Üniversitesi) ve Sabancı Üniversitesindeki bir grup araştırmacı ile gerçekleşti.
Nötron yıldızları dev bir yıldızın süpernova patlaması sonucu arda kalan çok yoğun kalıntısıdır. Bunlar pulsar (ya da atarca) olarak da nitelendirilir. Dönüş hızları çok yüksektir. Örneğin gözlenen nötron yıldızı çevresinde saniyede 11 kez dönmektedir. (Parmağınızı çevresinde saniyede 11 kez döndürebilir misiniz?) Bu da farklı emisyon dağılımına neden olur.
Pennsylvania State’den Bettina Posselt: “Bu özel nötron yıldızı yedi yakın X-ışını pulsar grubunun üyesidir. Diğerlerine göre daha fazla enerji kaybettiğinden daha sıcaktır. Gözlediğimiz nötron yıldızının (J0806.4-4123) çevresini kızılötesi alanda aydınlattığını fark ettik. Aydınlattığı alan yaklaşık 200 astronomik birim, başka bir ifadeyle 200 Dünya-Güneş uzaklığı kadardır” diyor.
Bu, kırmızı-ötesi ışıkta gözlenebilen ilk nötron yıldızıdır. Araştırmacılar Hubble ile gözlenen kırmızı-ötesi sinyalin varlığını iki olası durumla açıklamaktadır. İlki, pulsarı saran malzeme diskinin varlığı.
“Bu varsayıma göre süpernovadan sonra oluşan nötron yıldızından yayılan ışığın bir kısmı dev malzeme diskinden süzülerek geçmek zorundadır. Malzeme diskinden yansıyarak dönen enerji nötron yıldızını ışıtarak dönme hızını yavaşlatmış olabilir. Eğer bu seçenek doğru ise nötron yıldızlarının evrimi hakkındaki bilgilerimizi yenilememiz gerekecek” diyor Posselt.
Diğer teori ise pulsar rüzgâr bulutsusu üzerine…
“Bir pulsar rüzgâr bulutsusu, kuvvetli manyetik alana sahip nötron yıldızının hızlı dönmesi sonucu üretilen elektrik alanı içindeki hızlanan parçacıklarla oluşur. Nötron yıldızı yıldızlararası ortamda ses hızından daha fazla hızla ilerledikçe, yıldızlararası ortamda pulsarın oluşturduğu rüzgârın oluşturacağı şokla meydana gelebilir. Enerjik parçacıklar daha sonra kırmızı-ötesi bölgede sinyal yaymaya başlar. Tipik olarak pulsar rüzgâr bulutsuları X-ışını dalga boyunda gözlenir. Burada kırmızı-ötesi dalga boyunda gözlenmesi tamamen sürprizdir.
Birkaç yıl içinde gökbilimciler nötron yıldızlarını James Webb teleskopuyla daha yakından izleyebilecekler.
