Gaia uydusu biri diğerini yiyen ikili yıldız sistemi keşfetti. Sistem yıldızların yaşamlarının sonunda nasıl patladıklarının anlaşılmasını sağlayabilir.
Kataklismik Değişen adı verilen türün bir örneği olan sistem, süper yoğun bir beyaz cüce ve ona eşlik eden yıldızdan oluşur. Beyaz cüceden alınacak bir çay kaşığı madde fil kadar ağır olacaktır.
Sistem aynı zamanda evrenin genişlemesinde ölçü alınan ultra-parlak süpernova patlamaları hakkında da önemli bir bilgiler verebilir.
Gaia14aae adlı sistem Ejderha (Draco) takımyıldızı yönünde 730 ışık yılı uzaklıkta yer almaktadır. Ağustos 2014 içinde bir gün içinde beş kat parlak duruma geçen sistem ESA’nın Gaia uydusu tarafından keşfedildi.
Sistem Dünya’dan bakıldığında biri diğerinin önünden geçecek şekilde örten çift olarak görülür. İki yıldızın dolanma süresi 50 dakika olduğundan birbirine çok yakın oldukları düşünülüyor.
Cambridge Üniversitesi’nden Dr. Heather Campbell: “Böyle iyi hizalanmış bir sisteme ender rastlanır. Benzer sistemlerin nasıl davrandığını, nasıl geliştiğini anlamamız açısından model bir sistemdir” diyor.
Kanarya Adaları’ndaki William Herschel Teleskopu’ndaki tayfölçeri kullanarak Gaia14aae sisteminin büyük miktarda helyum içerdiği görüldü. Buna karşılık evrende en bol bulunan hidrojene ise rastlanmadı. Bu da, hidrojenini kaybetmiş yıldızlar sınıfından Kataklismik Değişen sisteminin bir türü olduğu anlamına gelir. Sistem bu sınıfın AM CVn türündendir.
“Sistem ilk kez keşfedildiğinde birbirini örten yıldızların soğuk oldukları görüldü. Bilimsel araştırma için gerekli katkı böylece sağlanmış oldu” diyor Campbell.
AM CVn sistemleri büyük yıldızı yiyip bitiren küçük ve sıcak beyaz cüceden oluşur. Sıcak süper yoğun beyaz cücenin kütle çekimsel etkisi diğer yıldızı bir balon gibi şişirip kendine doğru harekete zorlamaktadır.
Eş yıldız Güneş’in 125 katı hacminde ve beyaz cüce Dünya boyutlarındadır. Tıpkı bir sıcak hava balonu ile merminin büyüklüğü gibi. Buna karşılık eş yıldız beyaz cücenin yüzde biri ağırlıktadır.
Süpernova patlamalarına neyin sebep olduğu modern astrofiziğin büyük sırlarından biridir. Bu nedenle AM CVn sistemleri oldukça değerlidir. Aşırı parlak olan bu sistemler evrenin genişlemesini ölçmek için kullanılan standart ölçüler olarak kullanılır.
Gaia14aae’da bu iki yıldız çarpışacak mı yoksa beyaz cüce eş yıldızı yiyip bitirecek mi bilinmiyor.
Astronomi Enstitüsü’nden Dr. Morgan Fraser: “Süpernova patlaması yaşanırsa evrendeki en parlak patlamaların oluşumunu anlamamıza yardımcı olacaklar” diyor.
Avrupa Uzay Ajansı’na ait Gaia uydusu Samanyolu’nun şimdiye kadar üretilmiş en ayrıntılı haritasını üretmek için çalışıyor. 2013 yılında göreve başlayan araç beş yıl boyunca üzerindeki milyar piksel kamerasıyla yıldızların hareketlerini ölçmektedir.
