ESA’nın Hershel Uzay Gözlemevi Samanyolu Gökadası’nın merkezinde gizlenen süper kütleli karadeliğe doğru düşen şaşırtacak kadar çok miktardaki sıcak gaz molekülleriyle ilgili gözlemler yaptı.
Yay takımyıldızı üzerindeki bölgede yer aldığından adına Yay A* (Sgr A*) denilen karadelik yakınımızdaki radyo kaynağıdır. 26.000 ışık yılı uzaklıktaki karadelik yaklaşık 4 milyon güneş kütlesindedir.
Merkezinde aktif karadelik olan başka bir gökadaya göre bize birkaç yüz kat daha yakın olması nedeniyle Yay A* çalışılması kolay doğal bir laboratuar oluşturur.
Samanyolu’nun merkezini saran toz perdesi nedeniyle görünür dalga boylarında gözlem yapılması olanaksızdır. Ancak gökadamızın bu çalkantılı bölgesi, ancak Herschel gibi kızılötesi gözlem yapabilen teleskoplarla gözlenebilir.
Herschel, Samanyolu merkezinde hidrojen siyanür, karbonmonoksit ve su buharı gibi basit moleküller olduğunu belirledi. Bu moleküller karadeliği çevreleyen gazın temel özelliklerinin imzasına bakılartak tespit edildi.
İsparya’daki Astrobiología Merkezi’nden Javier Goicoechea: “Herschel ile ilk kez yoğun moleküler disk ile karadeliğin merkez boşluğu arasındaki emisyonu ayırarak, karadelikten sadece 1 ışık yılı uzaklıktaki yıldızlararası gazın dalga boylarına uzak kızılötesi ile baktık” diyor.
En büyük sürpriz ise gökadanın en içteki merkezi bölgesindeki gazın sıcaklığı ortaya çıktığında karşılaşıldı. Genellikle mutlak sıfırın (-273 C derece) biraz üzerinde olması beklenen yıldızlararası bulutların 1000 C dereceden daha sıcak olduğu görüldü.
Her ne kadar galaktik merkez yakınındaki büyük kütleli yıldızlardan yayılan şiddetli morötesi ışıma gazın ısınmasına neden olsa da, bu kadar yüksek sıcaklığın tek nedeni bu olamaz.
Yıldız ışımasına ek olarak Dr. Goicoechea ekibi yüksek manyetik kuvvetin oluşturduğu güçlü şokların yüksek sıcaklıklara neden olacağını düşünüyor. Bu tür şoklar gaz bulutlarındaki çarpışmalar ya da yıldız ve cisimlerin yüksek hızlardaki hareketinden kaynaklanabilir.
“Bu durum gökadanın merkezindeki Yay A*’a doğru sıcak gaz fişeklerinin varlığıyla da tutarlıdır. Gökadamızdaki karadelik Herschel’in gözü önünde akşam yemeğini yiyor olabilir” diyor Dr. Goicoechea.
Bir madde karadeliğe düşmeden önce ısınır ve yüksek enerjili X-ışını yayarak gama ışını patlamasına neden olabilir. Yay A* bu türden bir olayın küçük işaretine sahip olup yakında bölgede bir değişiklik gözlenebilir.
Yakın kızılötesi gözlemlerinde karadeliğe doğru helezonik bir yörünge izleyerek yol alan birkaç Dünya kütlesinde gaz bulutu tespit edilmişti. Herschel ise karadeliğe doğru daha fazla maddenin yönelmiş olabileceğini gösterdi.
ESA’nın XMM-Newton ve Integral teleskopları karadelik çevresindeki yüksek enerjili parlama noktalarını bekliyor olacak.
ESA’nın Herschel proje ekibinden Göran Pilbratt: “Samanyolu merkezi oldukça karmaşıktır, ancak Herschel gözlemleri süper kütleli karadeliğin çevresinde neler olup bittiğini ve buna bağlı olarak gökada evrimini anlamamıza yardımcı olur” diyor.
14 Mayıs 2009’da fırlatılan Herschel Uzay Gözlemevi 29 Nisan 2013’de soğutucusunun bitmesi nedeniyle görevini sona erdirdi. Gökbilimciler aracın yolladığı verileri işlemeye devam ediyor.
