Tüm Ayrıntılarıyla Halka Bulutsusu

NASA/ESA Hubble Uzay Teleskopu Halka Bulutsusu’nun (M57) bugüne kadar ki en ayrıntılı gözlemini gerçekleştirdi. Görüntünün öncekilere göre karmaşıklığı bilimcilerin bulutsunun 3-boyutlu modelini çıkarmasını sağladı. Böylece bulutsunun gerçek şekli elde edildi.

Gökbilimcilerin özel ilgisini çeken cisimlerden Halka Bulutsusu gökyüzündeki en önemli cisimlerdendir. Gökbilimci Darquier de Pellepoix tarafından 1779 yılında keşfedilen cisim, bir ay sonra Charles Messier tarafından da farkedilmiştir. (NASA, ESA, and C. Robert O’Dell (Vanderbilt University))

Halka Bulutsusu, yakıtı biten yıldızın dış katmanlarını dışarı atması sonucunda oluşan Gezegenimsi bulutsulardan biridir. [1] Dünya’ya nispeten yakın ve oldukça parlak olduğundan 18. yüzyılın sonlarında keşfedildi. Çevresindeki diğer astronomik cisimler nedeniyle bizden uzaklığı kesin olarak bilinmemektedir. Buna karşılık gökbilimciler bulutsunun 2000 ışık yılından daha yakın olduğunu düşünüyor.

Halak Bulutsusu’nun Hubble ve yer merkezli teleskoplarla elde edilen görüntülerin birleştirilmesiyle elde edilen bileşik hali. (Hubble data: NASA, ESA, C. Robert O’Dell (Vanderbilt University), and David Thompson)

Dünya’dan bakıldığında bulutsu yaklaşık eliptik görülür. Gökbilimciler bulutsunun evrimini, fiziksel koşullarını ve hareketini belirlemek amacıyla bulutsuyu Hubble Teleskopu ile tekrar gözleyerek yer merkezli verileri de kullanarak yeni bir görüntüye ulaştılar.

Görüntüde bulutsunun görülen halkasından ziyade bir de buına dik bir başka simitimsi halkaya sahip olduğu belirlendi. Parlak renkli simidin kutuplarından biri aşağı diğeri yukarı yönelmiştir. Rugby topu şeklindeki bulutsunun içi boş görünse de aslında burası düşük yoğunluklu malzemeyle doludur.

Biz bulutsunun parlak renkli ana halkasını görüyoruz. Bulutsu, merkezindeki yıldızın attığı gazdan oluşmuştur. Bu yıldız, beyaz cüce olma yolundadır. Güneş benzeri bir yıldızın evriminin son aşaması olan beyaz cüceler küçük ve yoğun cisimlerdir.

Halka Bulutsusu gökyüzündeki en önemli cisimlerdendir. Gökbilimci Darquier de Pellepoix tarafından 1779 yılında keşfedilen cisim, bir ay sonra Charles Messier tarafından da farkedilmiş ve kendi adıyla bilinen Messier Kataloğu‘na eklemiştir. Çalgı (Lyra) takımyıldızı dolayında hareket eden bir kuyrukluyıldızın Halka bulutsusu yakınından geçmesi sonucunda farkına varılmıştır. [2] .

Bulutsunun şematik görüntüsü. Bize doğru uzanan parlak kol görece az yoğun malzemeyle doludur. Bu kol ana görüntüde gözlenen parlak dış kısımdır. görüntü merkezindeki parlak nokta ise bulutsunun oluşum nedeni olan yıldızdır. (NASA, ESA, and A. Feild (STScI))

Notlar

[1] Gezegenimsi bulutsular düşük büyütmeli teleskoplarca kabaca daire şeklinde görülürler. Bunların gezegenlerle bir ilgisi yoktur.

[2] 1779 A1 adlı kuyrukluyıldızın geçişi sırasında keşfedilen tek cisim M57 değildir. Gökbilimciler bu sırada gördükleri M56, 58, 59, 60 ve 61 başta olmak üzere birkaç bulutsuyu Messier Kataloğu’na eklemişlerdi.