Asteroit kuşağındaki en büyük cisim olmasına karşılık bir cüce gezegen olan Ceres ile ilgili pek bilgimiz yoktu. Hubble gibi gelişmiş teleskoplarca elde edilen veriler çapı, kütlesi gibi temel bilgiler veriyordu. Bu gizemli ve Güneş Sistemi’nin kökeni hakkında önemli ipuçları verecek cüce gezegene bir araç gönderilmeliydi. İşte o araç Şafak (Dawn) oldu.
Eylül 2007’de fırlatılan Şafak 2011 yılında ilk hedefi olan dev asteroit Vesta’ya ulaştı. Vesta yörüngesinde yaklaşık iki yıl boyunca görev yaptı. Bu ilginç cismin haritası oluşturuldu ve elde edilen veriler hâlâ işleniyor. Siz de Vesta’nın neye benzediğini, yüzeyinde neler olduğunu http://vestatrek.jpl.nasa.gov/ adresinden inceleyebilirsiniz.
Eylül 2012’ye kadar Vesta yörüngesinde kalan Şafak bu tarihte bir başka cisme yönlendirildi. 2015’de Ceres yörüngesine girdi ve görevini sürdürüyor.
Şafak bugüne kadar 69000’den fazla fotoğraf, 132 GB’dan fazla veriyi Dünya’ya iletti. Aracın kilometre sayacı şu an 5,6 milyar kilometreyi gösteriyor.
Şafak Ceres’in yüzeyi, kraterleri, dağları ile görüntüleri iletti. Özellikle bir kraterdeki parlak noktalar dikkatleri çekti. Bu noktaların neler olduğu henüz belli değil. Ama bunların tuz stoğu olduğu hâkim görüş. İşte Ceres’ten manzaralar…
Ceres’in ilk ilgi çeken parlak noktalı krateri: Occator. Kraterdeki bu parlak noktaların karbonat içerdiği belirlendi. Alttaki küçük görselde kırmızı alanlar yüksek, gri alanlar düşük miktarda karbonat içeriyor. Krater 92 km genişliğe ve 4 km derinliğe sahip.
–
Biri yaşlı diğeri daha genç iki krater. Kenarları daha belirgin olan üstteki krater genç olanı. Alttaki ise neredeyse bozulmaya başlamış. Yeni krater oluşurken diğerine akan maddenin oluşturduğu köprü iki krateri birleştirmiş. Görüntü 25 Ocak 2016’da Şafak Ceres’ten 385 km uzaktayken, yani alt yörüngedeyken alındı.
–
Yine Occator kraterindeyiz. Bu sefer merkezdeki parlak nokta ile krater duvarı arasında saçılmış görünen parlak alanları görüyorsunuz. Dikkatleri çeken şey bu parlak noktaların oluşan tepelerde ve onların çevresinde görülüyor olması. Merkezdeki parlak nokta ise fotoğrafın sol altında görülüyor. Fotoğraf 26 Mart 2016’da Şafak Ceres’ten 385 km uzaktayken alındı.
–
Ceres’in büyük kraterlerinden birinin yüksek çözünürlükteki bir parçasını görüyorsunuz. Datan krateri 60 km çapındadır. Görüntü 30 Mart’ta Ceres’ten 385 km uzaktan alınmıştır.
–
Yaşlı oval şekilli büyük krater neredeyse görülmez olmuş. Onun üzerindeki genç krater ise Ceres’te görülen benzer büyüklükteki kraterlere göre de yaşlı. Yani aslında buradaki irili ufaklı binlerce kraterin yanında iki yaşlı krater ve onların oluşturduğu engebeli arazi gözleniyor. 18 Nisan 2016 tarihli bu görüntü alındığında bilin bakalım Şafak Ceres’ten ne kadar uzaktaydı?
–
13 Haziran 2016’da alınan bu fotoğraf Ceres’te ufku ve yüzeydeki dağları ve çukurları net bir şekilde gösteriyor. Ceres asteroit kuşağında yer aldığından milyonlarca yıl boyunca sayısız darbelere, çarpışmalara uğramıştır. Aslında burada gördüğünüz de Kirnis adındaki bir başka kraterin içi.
Şafak aracının elde ettiği diğer görselleri, http://dawn.jpl.nasa.gov/multimedia/images/ adresinden inceleyebilirsiniz.
Çeşitli animsayon ve görseller eşliğinde elde edilen videolara http://dawn.jpl.nasa.gov/multimedia/videos/ adresinden ulaşabilirsiniz.
Önceki Ceres haberlerine göz atabilirsiniz: Ceres haberleri.
Not: Yukarıdaki tüm görsellerin telif hakkı NASA/JPL-Caltech‘dedir.
