Mars’ın yüzey altında su gölleri olduğuna ilişkin kanıtlar artıyor. Ancak bunların çoğu suyun sıvı halde bulunamayacağı kadar soğuk bölgelerde bulunuyor.
ESA)
2018’de ESA’ya ait Mars Express yörünge aracından alınan verileri inceleyen bilim insanları şaşırtıcı bir keşifte bulundu: Kızıl Gezegen’in güney kutbundan yansıyan radar sinyalleri bir yeraltı gölünü işaret ediyor. Daha önce de bu gibi yansıma sinyalleri alınmıştı. (Uzay aracı bölgeye sinyal yollayarak bu sinyalin yüzeyden çarpıp geri alınması olayı yansıma sinyali olarak tanımlanıyor.)
Geophysical Research Letters dergisinde yayınlanan makaleye göre geniş bir veri seti incelenerek güney kutbu çevresinde düzinelerce benzer radar yansıması olduğu fark edildi. Tek sorun bölgenin suyun sıvı halde kalamayacağı kadar soğuk olması.
Zamanın donduğu depolar
Başlangıçta sıvı su olarak yorumlanan radar sinyalleri, güney kutuptaki katmanlı birikintiler olarak bilinen su-buzu, kuru buz (donmuş karbon dioksit) ve milyonlarca yıldır orada bulunan toz katmanlarından oluşuyor. Bu katmanlar aynı zamanda Mars’ın yörünge ekseninin zamanla nasıl değiştiğine ilişkin kanıtlar sunabilir; tıpkı Dünya’nın eksen eğiminin buzul çağları ve sıcak dönemleri oluşturması gibi. Mars daha küçük bir eğime sahip olduğundan bölgede kar ve toz birikerek günümüzde görülen katmanlı yapı daha uzun zamanda oluşmuş olabilir.
Bilim insanları yüzeye radyo dalgaları göndererek buzlu katmanların altını inceleyebilir ve haritalayabilir. Radyo dalgaları yeraltındaki malzemeden geçerken enerji kaybettiğinden yansıyarak uzay aracına dönüşlerinde zayıf bir sinyale dönüşürler. Ancak bazı durumlarda bölgeden dönen sinyaller bazılarına göre daha parlak olabilir. Bu sinyaller suyun varlığına ilişkin kanıt oluşturur. Her şeye rağmen araştırma ekibi 10 ile 20km genişliğindeki bir bölgeden alınan benzer sinyallerin sıvı suyu işaret ettiğine temkinli yaklaşıyor.
Beklenmeyen ‘Göller’
Çok daha geniş alan ve derinliği gösteren düzinelerce ek radar verisiyle yansıma değerleri elde edildi. Derinliğin 1.5km olduğu bazı yerlerde sıcaklık -63 santigrad derece olarak ölçüldü ki bu sıcaklıkta perklorat olarak bilinen tuzlu mineraller bile donar.
Araştırmacılar bölgedeki yeraltı buzunun erimesi için gerekli ısıyı hesaplayan 2019’daki çalışmaya göz attılar. Yüzey altında gerçekleşen son volkanik hareketlerin güney kutbundaki potansiyel su varlığını açıklayabildiğini gördüler. Suyun sıvı halde olabilmesi için gerekli jeotermal ısı akışı normalin iki katı kadar olmalıdır. Bu da ancak volkanik hareketler sonucu gerçekleşebilir. Güney kutbunda en son gerçekleşen volkanik hareketliliğe ilişkin bir kanıt yok. Bu da bölgede görülenin su olmayacağı anlamına geliyor.
Yansımaların nedeni su değilse ne olabilir? Bilim insanları bu soruya yanıt veremiyor. Yine de makalede başta su olmak üzere suyun başka türleri üzerinde de tahminler yer alıyor.
