NASA’nın Spitzer Uzay Teleskopu yer teleskoplarının da desteğiyle bilinen en uzak gezegeni keşfetti. Yeni gezegen 13.000 ışık yılı uzaklıkta bulunuyor.
Sarmal şekilli Samanyolu gökadamızda acaba gezegenler nasıl dağılmıştır? Bu sorunun çözümüne Spitzer önemli katkılar sağlamaktadır. Acaba gezegenlerin çoğu gökadanın yoğun merkezinin çevresinde mi yoksa eşit bir şekilde gökadanın eteklerine mi yayılmış durumda?
Harvard-Smithsonian Astrofizik Merkezi’nden Jennifer Yee: “Gökada merkezindeki şişkin alanda ne kadar gezegen olduğunu bilmiyoruz” diyor.
Şili’deki Las Campanas Gözlemevi’nde bulunan OGLE Varşova Teleskopu ile gökyüzü kütle çekimsel mercek yöntemiyle taranır. Bir yıldız uzaktaki bir yıldızın önünden geçerken ondan gelen ışığı bükerek mercek gibi davranır. Böylece uzaktaki yıldız daha büyük görünür. Eğer öndeki yıldızın bir gezegeni varsa alınan ışıkta ani değişikler gözlenir.
Gökbilimciler gökadanın yoğun şişkin merkezindeki yıldızlarda binlerce gezegen olabileceğini düşünüyor. Güneş gökadanın merkezinin 25.000 ışık yılı dışındadır. Kütle çekim mercek etkisiyle şimdiye kadar 30 gezegen keşfedildi.
Ohio Üniversitesi’nden Andrew Gould: “Kütle çekimsel mercekleme deneyleriyle Samanyolu’nun merkezine yakın yıldızların gezegenleri aranır. Bana göre gökadamızın gezegen açısından oldukça zengin” diyor.
1000’den fazla gezegen bulan Kepler’e diğer gezegen avı araçları ve kütle çekimsel mercekleme yöntemi de yardım etmektedir. Bu yöntemdeki temel sorun yıldıza yakın gezegenlerin görülememesidir. Yakın yıldız uzaktakini büyütse de gezegenini görmek her zaman mümkün olmamaktadır.
Bugüne kadar kütle mercek yöntemiyle 30 kadar gezegen keşfedilse de X kadarı hazinenin eksik parçasındadır.
Spitzer uzaktaki dünyaların yörüngesini belirleme çalışmalarına yardım edebilir. Spitzer, Dünya’dan şu anda 207 milyon kilometre uzakta Güneş çevresindeki yörüngesinde dolanıyor. Spitzer ile yer teleskoplarının konum farklılığı yıldızların uzaklığını ortaya çıkarır. Bu teknik paralaks olarak bilinir.
“Spitzer kütle çekim mercek yöntemiyle paralaks ölçümü yapabilen ilk uzay teleskopudur. Yer merkezli teleskoplarla geleneksel paralaks teknikleri büyük uzaklıklarda etkili değildir” diyor Lee.
Kütle çekimsel mercekleme ile uzayı uzay teleskoplarıyla gözlemek kolay değildir. Spitzer’in şifrelenmiş uyarısı en geç üç gün içinde yerine getirilip kütle çekimsel mercekleme gözlemi başlanmalıdır.
Bu yöntemle bir gezegen keşfi yaklaşık 150 gün sürer. Buna karşılık Spitzer ve OGLE ile 20 gün içinde gezegen fark edildi. Gezegenin Jüpiter’in yarı kütlesinde olduğu bile belirlendi.
Spitzer bu yaz yaklaşık 120 kütle çekimsel mercek olayı gözleyecek. Elbette bu gözlemlere OGLE gibi birçok yer teleskopu da eşlik edecek.
Kaliforniya Enstitüsü’ndeki NASA’nın Ötegezegen Bilim Enstitüsü’nden (Exoplanet Science Institute) Sagan Fellow: “Biz şimdiye kadar Güneş’in çevresini araştırdık. Bundan sonra kütle mercek etkisiyle de daha uzaktaki gezegenleri bulabiliriz. Gökadamızdaki gezegenlerin dağılımını ortaya çıkarabiliriz” diyor.
