Güneş Sistemi’nin beşinci cüce gezegeni Haumea ve iki uydusundan en az birinde kütle çekimine bağlı gel-gitler nedeniyle yüzeydeki kristalize su-buzu sıcaklık değişiminden etkileniyor. Çalışma Avrupa Güney Gözlemevi’nin (ESO) Şili’deki Çok Büyük Teleskopu (Very Large Telescope-VLT) yardımıyla gerçekleşti.
Neptün’ün ötesinde bulunan cüce gezegen Haumea’nın yörüngesi ise oldukça tuhaf. Gezegenin şekli eliptik. Kendi çevresindeki turunu dört saatte tamamlayan ilginç nesne Güneş Sistemi’nin en hızlı dönen üyesidir. Gezegenin Hi’iaka ve Namaka adlı karanlık uzayda parlayan iki de uydusu bulunuyor.
Uluslararası araştırma ekibi beklendiği gibi Haumea’nın % 75’i ve Hi’iaka’nın % 100’ünün (çapı 400 km) kristalize su-buzu ile kaplı olduğunu doğruladı. Çalışmaya göre gezegenin yüzeyi donmuş ve iç kısmının % 88 ile % 97 oranında kayayla kaplı olduğu belirlendi. Gezegenin yoğunluğu ise santimetre küp başına 3,5 gr.
İspanya-Madrid’deki Avrupa Uzay Ajansı Merkezi’nden Benoit Carry: “Güneş ışıması sürekli olarak yüzeydeki buzu etkileyerek enerji kaynaklarını ortaya çıkarıyor. Haumea ve iki uydusu arasındaki gel-git etkisi de çeşitli radyojenik (radyoaktif olmaya hazır) maddeleri açığa çıkarabilir (potasyum-40, toryum-232 ve uranyum-238)” diyor.
Araştırmacı, Haumea’nın diğer özelliklerine de vurgu yapıyor: “Yörünge açısı 28 derece ve uyduları da olağandışı şekilde aynı yörünge düzlemi üzerinde değildir. Kuiper Kuşağı’ndaki cisimlerin Güneş’ten uzaklığı 4,5 ile 15 milyar km arasındadır.”
Hızlı dönen Haumea’nın şeklinin eliptik olması iki uydusunun gezegenden ayrılan parçalar olabileceğini akla getirir. Bazı modeller böylesi bir durumun teğet geçen bir çarpışma ile olabileceğini göstermiştir.
Kısaca Haumea
VLT’deki SINFONI aletiyle gerçekleşen gözlemlerle iki boyutlu görüntüler üç boyuta aktarılabilir. Buna göre Haumea’nın ölçüleri 2000x1500x1000 km dolayındadır. Oldukça sönük görünen nesneye ait bu bilgilere dolaylı yöntemlerle ulaşıldı.
Minik uydusu Namaka ise 200 km çapındadır. Uydudan alınan sinyaller oldukça zayıf olduğundan yüzeyi hakkında net bir bilgiye ulaşmak mümkün olmamıştır. Ancak sistemin gel-git etkisi göz önünde tutularak yeni modeller geliştirilebiliyor.
Haumea’nın gizemli bir başka yönü ise beyaz parlayan yüzeyde kendini gösteren koyu kırmızı noktadır. Birleşik Krallık’taki Queen Üniversitesi’nden gökbilimci Pedro Lacerda’ya göre kızılötesi fotometreyle ortaya çıkan bu noktanın sırrı, yüzeydeki en zengin kristalize su-buzuna sahip olması olabilir. Araştırmacı, kırmızı bölgede mineral ya da organik madde bulunma olasılığını da göz ardı etmek istemiyor.
Haumea, Plüton, Ceres, Eris ve Makemake ile birlikte Güneş Sistemi’nin beşinci cüce gezegenidir. Cisim ilk kez 2003 yılında gözlenerek 2003 EL61 olarak kodlandı ve varlığı 2005’de onaylandı. Gezegen ve uydularının isimleri Hawaii dili mitolojisine göre verildi. Buna göre Haumea bereket ve doğum tanrıçası, Hi’iaka ve Namaka ise kızlarının adıdır.
Ekseni etrafında çok hızlı döndüğü için elipsoid şekil geliştirmiş olabilir mi?